ارزیابی درازمدت اثرات هیدرولوژیک تغییر کاربری اراضی بر میزان رواناب سالانه در حوضه آبریز زیارت

مهمترین مداخله انسانی در چرخه هیدرولوژیک حوضه ها، تغییرات کاربری اراضی است. عدم رعایت قابلیت توسعه زمین در انتخاب کاربری ها و حتی مدیریت غیر اصولی کاربری ها، باعث افزایش حجم رواناب و فراوانی وقوع سیلاب می شود. هدف از پژوهش حاضر، بررسی آثار تغییر کاربری اراضی حوضه آبریز زیارت در دوره زمانی 21 ساله و در فاصله زمانی 1394-1373 بر عمق و حجم رواناب است که به این منظور از مدل L-THIA بهره گیری شده است. مدلL-THIA ، مدلی برای ارزیابی آثار بلند مدت حاصل از تغییر کاربری زمین بر منابع آبی است که با استفاده از داده های اقلیمی بلند مدت، نقشه کاربری اراضی و نقشه خاک قابل اجرا هست. در این راستا از تصاویر ماهواره ای لندست، سنجنده های TM (1994) و OLI (2015)؛ و تکنیک های دورسنجی نظیر طبقه بندی نظارتی و تفاضل تصاویر برای شناسایی و پایش تغییرات استفاده شده است. نتایج طبقه بندی حاکی از پنج کلاس کاربری شامل جنگل، مناطق مسکونی، زمین کشاورزی، مرتع و مناطق آبی می باشد. نتایج بررسی تغییرات کاربری اراضی بیانگر سیر صعودی سطح مناطق مسکونی (96/3%) و اراضی کشاورزی (37/8%) و سیر نزولی مساحت اراضی مرتعی (6/35%)، جنگلی (1/2%) و مناطق آبی (4/2%) می باشد. نتایج مدل سازی نشان می دهد که در طی 21 سال، علی رغم روند کاهشی میزان بارندگی در منطقه و ثابت بودن ویژگی های هیدرولوژیکی در طول زمان، عمق رواناب تولیدی در حوضه به طور متوسط 14/2میلی متر بر اثر تغییرات در کاربری زمین افزایش داشته است که سهم مناطق مسکونی و زمین های کشاورزی در افزایش حجم رواناب به ترتیب 37/26 و 28/91درصد بوده است. این مدل با ارائه نقشه توزیع مکانی رواناب، امکان شناسایی مناطق حادثه خیز، پهنه بندی سیل و همچنین مدیریت سیل را فراهم می سازد.