ارزیابی تاثیر مورفومتری شبکه زهکشی بر نرخ رسوب و فرسایش حوضه های آبریز (نمونه موردی: 15 حوضه در شمال شرق ایران)

آگاهی از نرخ رسوب و فرسایش در حوضه های آبریز و عوامل موثر در آن از مهمترین دغدغه ها و چالش های فراروی متخصصان علوم زمین بویژه ژئومورفولوژیست هاست. پارامتر های مورفومتری شبکه زهکشی نقش بسیار تعیین کننده ای در نرخ رسوب حوضه ها دارد. در این تحقیق به منظور ارزیابی همبستگی شاخص های مورفومتری شبکه زهکشی در نرخ رسوب سالانه،  از مدل رقومی ارتفاعی(DEM)، نقشه های توپوگرافی رقومی، نقشه های زمین شناسی و آمار و اطلاعات دبی و رسوب 15حوضه آبریز در شمال شرق کشور استفاده شد. و شاخص های ژئومورفومتری مانند: تراکم زهکشی(Dd)، فرکانس زهکشی(FD)، بافت زهکشی (T)، تراکم گسل (Df) طول آبراهه ها(BL)، نسبت انشعابات(Rb)، تعداد ناهنجاری سلسله مراتبی(Ha)، شاخص ناهنجاری سلسله مراتبی(∆a)، تراکم ناهنجاری سلسله مراتبی(Ga)، زمان تمرکز(Tc) و واحد های حساس به فرسایش(E) برای هر یک از حوضه ها در محیط نرم افزار Arc GIS 10.5محاسبه شد. با استفاده از روش سیکاسی و همکاران1987نرخ رسوب سالانه هر یک حوضه ها برآورد شد. جهت اعتبار سنجی مدل از داده های رسوب سازمان آب منطقه ای استفاده و نرخ سالانه رسوب حوضه ها با منحنی سنجه رسوب بدست آمد. سپس با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون در محیط نرم افزارSPSS 17 ، ارتباط شاخص های ذکر شده با نرخ رسوب سالانه بر حسب ton/km2 محاسبه شد. طبق بررسی های انجام شده: شاخص های Tc،  A ،  E ،  Ha ، BL،∆a   به ترتیب با 0/274، 0/226، 0/118، 0/117 و 0/107 همبستگی ناچیزی با نرخ رسوب سالانه دارند و در سایر پارامترها نیز هیچگونه ارتباط معناداری وجود ندارد.  نتایج تحقیق نشان می دهد روش سیکاسی و همکاران1987روش مناسبی برای برآورد نرخ رسوب سالانه در حوضه های تحقیق نیست و عوامل دیگری مانند نرخ بارش سالانه، شدت بارش، وضعیت خاک و کاربری اراضی در نرخ رسوب سالیانه این حوضه ها تاثیر بیشتری دارند که حتما باید لحاظ شود.