راهبرد‏های مواجهه کشاورزان شهرستان مهر استان فارس با خشکسالی: از ادراک تا عمل

خشکسالی یک مخاطره اجتماعی- طبیعی و تکرار شونده است که با تغییرات آب و هوایی، میزان و شدت آن تغییر می کند. ادراک خشکسالی و اتخاذ راهبردهای مواجهه با آنبه منظور کاهش آسیب پذیری و افزایش تاب آوری، دو جزء کلیدی فرآیند سازگاری با این مخاطره است. هدف اصلی پژوهش حاضر شناخت ادراک کشاورزان از خشکسالی و سازوکارهای مواجهه آنان با این پدیده تغییر آب و هوایی بود. برای این منظور با استفاده از پرسشنامه ای محقق ساخته، 250 کشاورز شهرستان مهر استان فارس، به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با انتساب متناسب، مورد مصاحبه قرار گرفتند. روایی مقیاس‏های پرسشنامه توسط اعضای هیات علمی توسعه و ترویج کشاورزی و پایایی آن از طریق مطالعه راهنما و ضریب آلفای کرونباخ تایید گردید. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که ادراک پاسخگویان در مورد خشکسالی را می توان به چهار عامل "تجربه"، "حافظه"، "انتظار" و "تعریف" نسبت داد که در مجموع بالغ بر 71 درصد واریانس ادراک خشکسالی را تبیین کرده اند. یافته دیگر پژوهش حاکی از آن است که کشاورزان برای مواجهه با این رویداد اقلیمی از راهبردهای مدیریت تولیدی مزرعه، مدیریت تقاضای آب، مدیریت مالی، مدیریت فناوری تولید، مدیریت عرضه آب، مدیریت خاک و مدیریت انفعالی بهره گرفته اند. فزون بر این، رابطه میان سازه های ادراک و راهبردهای مواجهه با خشکسالی، مثبت و معنی دار بوده است. به علاوه، نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس نشان داد که نمونه های دارای ادراک سطح بالا نسبت به دو گروه دیگر (سطح متوسط و پایین) دارای میانگین بالاتری از لحاظ راهبردهای مواجهه با خشکسالی بودند. نتایج این مطالعه می تواند به درک جنبه های اجتماعی جوامع کشاورزی و دقت برنامه ریزی جهت تعدیل و سازگاری عمومی و خصوصی نسبت به خشکسالی کمک نماید.