جایگاه استعاره شیر در مقوله بندی مفاهیم عرفانی مولوی(بررسی نمونه های موجود در غزل های دیوان کبیر)

شاعران عارف برای تجسم بخشیدن به مفاهیم عرفانی خود از صورت های زبانی به ویژه الفاظ مربوط به حیوانات استفاده می کنند. در تحقیق حاضر، برای کشف و روشن کردن مفاهیم مطلوب مولانا به مثابه حوزه مقصد، لفظ «شیر» به منزله حوزه مبدا در غزل های دیوان کبیر با استفاده از نظریه استعاره شناختی لیکاف و جانسون بررسی می شود. بررسی ها نشان می دهد که مولانا با ترفند اقتصاد زبانی و ارائه چندین تصویر ذهنی با یک لفظ (شیر)، توانسته است نشاط، تازگی و تنوع شگفت آوری از اندیشه و تفکر عرفانی خود را نمایان سازد. طبق بسامدهایی که در این پژوهش به دست آمد، لفظ شیر در نظام مفهوم عرفانی مولانا تصویر مثبتی دارد؛ دل و عشق در برابر عقل اهمیت و جایگاه والاتری دارد؛ مفاهیم مهم «انسان کامل» در برابر نفس و «معشوق» برای نشان دادن عظمت مطلق حق تعالی از راه نمود عینی «شیر» بیان می شود. خلاصه اینکه، انتخاب لفظ شیر برای بیان معانی و مفاهیم والا و ضرور عرفانی، از روح کمال طلبی، خوش بینی و علو طبع مولانا حکایت دارد. در این تحقیق، که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است، پس از مباحث مقدماتی درباره استعاره مفهومی و مبدا حیوانات، و زبان استعاری مولانا، برای هر نوع از انواع حوزه مقصد، چند نمونه از ابیات نقل شده است. مشخص کردن الگوی استنباطی، قلمرو منبع یا حسی، تعمیم چندمعنا، نگاشت عمومی و نگاشت جزئی در هر تقسیم بندی گام بعدی است؛ سپس، در جدولی، به بسامد حوزه های مقصد و تعمیم های معنایی آنها و در نهایت به تحلیل داده ها پرداخته شده است.