شیمی کانی و شرایط فیزیکی تبلور در توده های دیوریتی کرتاسه پسین فیلشور و گفت، جنوب غرب سبزوار

توده های نفوذی دیوریتی فیلشور و گفت به سن کرتاسه پسین در جنوب غرب سبزوار، در لبه شمالی پهنه ایران مرکزی قرار دارند. سنگ های این توده ها دارای بافت های پورفیری، افیتی، ساب افیتی و میان دانه ای در لبه ها و دانه ای در مرکز هستند و از کانی های آمفیبول، پلاژیوکلاز و کلینوپیروکسن (در ساب افیتی) به همراه کوارتز (در کوارتزدیوریت ها) تشکیل شده اند. آمفیبول موجود در این سنگ ها در گروه کلسیمی و از نوع هورنبلند منیزیم دار است. ترکیب پلاژیوکلازها از آنورتیت تا لابرادوریت متغیر است. دماها و فشارهای بسته شدن و برقراری تعادل در آمفیبول ها و پلاژیوکلازها بر اساس روش های مختلف دما- فشارسنجی بین 918 تا 763 درجه سانتی گراد و 3 تا 5/5 کیلوبار (برابر با فشار عمق های 10-18 کیلومتری) به دست آمده است. پیروکسن ها در گستره وابسته به پیروکسن های کلسیم، منیزیم و آهن دار با ترکیب اوژیتی قرار دارند و از یک ماگمای اولیه در محیطی با گریزندگی اکسیژن بالا در فشارهای 5-2 کیلوبار بار در دماهای 1150-1000 درجه سانتی گراد متبلور شده اند. شیمی کانی آمفیبول و پیروکسن بیانگر سرشت نیمه قلیایی ماگما و جایگاه فرافرورانش کمان ماگمایی برای این توده های نفوذی است که با محیط جزایر کمانی درون اقیانوسی سنگ های ماگمایی کرتاسه پسین پهنه اقیانوسی فرافرورانشی سبزوار سازگار است.