بررسی سنت ادبی «الحاق سرایی» و تحلیل انگیزه سرایندگان متون الحاقی (مطالعه موردی: برزونامه کهن)

برزونامه کهن یکی از متون حماسی شاخص فارسی است که بعد از شاهنامه فردوسی، بیشترین کثرت و تنوع نسخ را دارد؛ لیکن به علت نداشتن نسخ مستقل، از حیث نسخه شناختی، کمتر مورد بررسی دقیق قرار گرفته است. این جستار، با بررسی کیفیت تطور نسخ این متن و تعمیم یافته ها به ژانر حماسه ملی فارسی، یک مدل سه گانه برای طبقه بندی منابع متنی این ژانر طراحی کرده است.  مطابق این مدل، نسخ حماسه های فارسی در سده های هفتم تا دهم، در سه شکل متنی مستقل، مجموعه ای و نسخ شاهنامه ای یافت می شوند. سنت ادبی مسلط بر این متون، سنت «الحاق سرایی» است که مطابق این سنت، هم خالقان اولیه آثار و هم کاتبان نسخ، به جای خلق اثر مستقل با انگیزه الحاق به متن معیار (شاهنامه) اثر را ایجاد می کردند. به همین دلیل، غالب نسخ برزونامه کهن (47 نسخه از 54 نسخه)، «شاهنامه ای» بوده اند و شاعر (کوسج) نیز محتملا متن را برای الحاق به شاهنامه یا لااقل در نسبت با آن سروده بود.