سنجش جایگاه رقابت پذیری علمی ایران در منطقه با استفاده از شاخص پیچیدگی علمی

هدف پژوهش حاضر تعیین جایگاه رقابت پذیری علمی ایران در منطقه و نیز شناسایی و رتبه بندی حوزه های علمی با استفاده از شاخص پیچیدگی علمی است.

این پژوهش از نوع کاربردی علم سنجی است که با استفاده از شاخص پیچیدگی علمی انجام شده است. با توجه به ماهیت این پژوهش، جامعه آماری آن شامل دو دسته  جامعه آماری حوزه های علمی و جامعه آماری کشورها می باشد که دسته اول  27 حوزه های علمی اصلی و 313 زیرحوزه علمی بر مبنای  طبقه بندی پایگاه استنادی سایمگو در بر می گیرد و دسته دوم  شامل تمام کشورهای جهان در مرحله گردآوری داده ها و کشورهای مطرح در سند چشم انداز 1404 در مرحله تجزیه و تحلیل داده هاست.

یافته های پژوهش نشان دادند ایران رتبه چهلم جهانی و رتبه هشتم منطقه ای را به لحاظ شاخص پیچیدگی علمی به خود اختصاص داده است. از میان 27 حوزه علمی مورد بررسی، حوزه پرستاری و پس از آن حوزه حرفه های سلامت بیشترین پیچیدگی علمی را به خود اختصاص دادند. ایران در حوزه های پیچیده تولیدات علمی اندکی داشته به نحوی که میزان استنادات دریافتی آن در مقایسه با علوم فراگیر دیگر بسیار ناچیز است و در مجموع بیشترین تولیدات علمی و به تبع آن بیشترین استنادات دریافتی ایران در حوزهای فراگیر است. به لحاظ متوسط تنوع حوزه های علمی کشورهای منطقه از منظر رقابت پذیری آنها در سطح جهان، کشور ترکیه رتبه اول و ایران رتبه ششم را دارد و از نظر متوسط فراگیری بعد از ترکیه و رژیم اشغالگر قدس، ایران رتبه سوم را به خود اختصاص داده است. همچنین مطابق  یافته های پژوهش، ترکیه مهمترین رقیب تولیدات علمی ایران در منطقه قلمداد می شود و بعد از آن کشورهای عربستان، پاکستان، مصر، اردن به ترتیب دیگر رقبای اصلی علمی ایران در منطقه هستند.

برای توسعه علمی ایران، علی رغم رشد کمی و کیفی تولیدات علمی، نظام پژوهشی کشور بایستی به سمت تنوع سازی بر اساس قابلیت های موجود سوق داده شود. بر این اساس در راستای بهینه سازی نظام پژوهشی و آموزشی، نقش پررنگ دولت را نمی توان کتمان کرد که در این راستا تعیین و تامین قابلیت های مورد نیاز برای ارتقاء جایگاه رقابت پذیری علمی و هدایت نظام علمی کشور به سمت تولید علومی با پیچیدگی بالا در زمره وظایف دولتمردان قرار می گیرد تا با سیاستگذاری و برنامه ریزی هدفمند زمینه ساز رشد و توسعه نظام آموزشی و پژوهشی کشور باشند.