بررسی تنوع ژنتیکی ژرم پلاسم گلرنگ از نظر زودرسی و عملکرد دانه با استفاده از روش های آماری چند متغیره

این مطالعه با هدف ارزیابی تنوع ژنتیکی 122 ژنوتیپ گلرنگ موجود در موسسه تحقیقات ژنتیک گیاهی و گیاهان زراعی (IPK) و مرکز بین المللی اصلاح گندم و ذرت (CIMMYT) و مقایسه خصوصیات زراعی آن ها با پنج رقم زراعی گلرنگ کشور (صفه، گلدشت، گل مهر، پدیده و پرنیان) طی سال زراعی 96-1395 در قالب طرح آگمنت در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج انجام شد. نتایج بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بالا در ژرم پلاسم مورد مطالعه بود و در بین ژنوتیپ های گلرنگ صفت ارتفاع بوته از بیشترین تنوع برخوردار بود. تجزیه خوشه ایژنوتیپ های مورد بررسی را به چهار خوشه اصلی تفکیک نمود که خوشه اول شامل ژنوتیپ های زودگل و خاردار، خوشه دوم شامل ژنوتیپ هایی با پتانسیل عملکرد بالا و ارتفاع بوته زیاد، خوشه سوم شامل ژنوتیپ های پاکوتاه و خاردار و خوشه چهارم شامل ژنوتیپ های نیمه پاکوتاه، خاردار و نسبتا زودگل با عملکرد دانه نسبتا کم بودند. با استفاده از تجزیه به مولفه های اصلی، صفات مورد مطالعه به دو مولفه با واریانس تجمعی 7/56  درصد کاهش یافتند. بر این اساس، مولفه اول زمان گل دهی و مولفه دوم عملکرد نام گرفت. بر اساس نتایج حاصله از ترسیم نمودار بای پلات، ژنوتیپ ها در 4 گروه طبقه بندی شدند که ژنوتیپ های موجود در گروه های اول و دوم از نظر عملکرد دانه برتر بودند. بیشترین عملکرد دانه را ژنوتیپ NSZK "A" دارا بود (400 گرم در متر مربع)، بیشترین ارتفاع را ارقام تجاری و ایرانی صفه، پرنیان، گل مهر به همراه ژنوتیپ ایرانی 49 دارا بودند و کمترین تعداد روز تا گل دهی مربوط به ژنوتیپ شماره 91 (آلمانی) بود. ژنوتیپ های پابلند از عملکرد دانه بهتری در مقایسه با پا کوتاه ها برخوردار بودند و اکثر ژنوتیپ های خاردار زودگل تر از ژنوتیپ های بدون خار بودند. در مجموع نتایج نشان داد که تنوع ژنتیکی قابل ملاحظه ای در ژرم پلاسم گلرنگ وجود دارد که می تواند جهت گزینش والدین و ژنوتیپ هایی مطلوب در برنامه های به نژادی گلرنگ مورد استفاده قرار گیرد.