اثر تنش کم آبی انتهای فصل بر خصوصیات فیزیولوژیکی منابع جاری، ذخیره ای و ظرفیت تولیدی ارقام گندم نان (Triticum aestivum L.) مناطق معتدله

میزان عملکرد گیاهان توسط اثر متقابل محیط و ژنتیک تعیین می شود. در بین عوامل محیطی، تنش کم آبی در اکثر مناطق کشاورزی ایران در جلوگیری از دستیابی به عملکرد مطلوب گیاهان زراعی از جمله گندم (Triticum aestivum L.) نقش مهمی دارد. بنابراین، این تحقیق به منظور بررسی نحوه تاثیر تنش کم آبی پس از گلدهی بر خصوصیات فیزیولوژیک منابع جاری و ذخیره ای ارقام گندم مناطق معتدله شامل: دو رقم با تیپ رشد بهاره (سیوند و سیروان) و دو رقم با تیپ رشد بینابین (پیشگام و اروم) انجام شد. این پژوهش در سال زراعی 95-1394در دانشگاه رازی کرمانشاه به صورت طرح کرت های خردشده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمار تنش کم آبی در دو سطح شامل: شاهد و قطع کامل آبیاری پس از گلدهی در کرت های اصلی و رقم ها در کرت های فرعی قرار گرفتند. بر اساس نتایج به دست آمده، اعمال تنش کم آبی به طور متوسط موجب 36، 28، 24 و 26 درصد کاهش عملکرد دانه به ترتیب در ارقام سیوند، سیروان، پیشگام و اروم گردید. 7 و 21 روز بعد از گرده افشانی در شرایط شاهد رطوبتی به ترتیب ارقام سیوند و سیروان بیشترین سرعت فتوسنتز (به ترتیب با 5/24 و 9/21 میکرومول دی اکسید کربن بر مترمربع در ثانیه)، سرعت تعرق، هدایت روزنه ای و کارایی فتوشیمیایی فتوسیستم II و پایین ترین دمای برگ و در هر دو مرحله مذکور رقم اروم کمترین مقادیر صفات فوق را داشتند. تنش کم آبی دمای برگ را 7 و 21 روز بعد از گرده افشانی افزایش و سرعت فتوسنتز غلظت CO2 اتاقک روزنه ای، هدایت روزنه ای، سرعت تعرق و حداکثر کارایی فتوشیمیایی را به طور معنی داری کاهش داد. رقم پیشگام بالاترین مقدار انتقال مجدد را در هر دو شرایط رطوبتی داشت. سهم انتقال مجدد در شکل گیری عملکرد دانه در ارقام موردبررسی کمتر از 30 درصد بود. با توجه به نتایج به دست آمده، ارقام تیپ رشد بهاره در مقایسه با تیپ رشد بینابین در کشت پاییزه ازنظر عملکرد دانه حساسیت بیشتری نسبت به تنش کم آبی پس از گلدهی داشتند و کاشت آنها در این شرایط با کاهش عملکرد دانه بیشتری توام همراه خواهد بود.