شناخت رنگدانه ها در آرایه های گچی ایوان بیرونی ضلع جنوب غربی گنبد سلطانیه زنجان

آثار باقی مانده از دوران حکومت ایلخانان مغول در ایران دارای ویژگی‏ های معماری جالبی بوده و گنبد سلطانیه زنجان یکی از بناهای مهم این دوران است که آرایه ‏های معماری گوناگونی را در خود جای داده است. یکی از این نمونه‏ ها، آرایه‏های گچی است که در لایه نازکی بر روی پوشش‏ های آجری در ایوان ‏های بیرونی این گنبد با لایه‏ های رنگی مزین گردیده است. این تزیینات شامل ترکیبات گوناگون رنگی است که تاکنون مطالعات علمی برای شناسایی آن‏ها و بسترهای مورداستفاده شان صورت نپذیرفته است. سوال مطرح شده این است که این آثار با چه ترکیبات رنگی کارشده و آیا دارای ویژگی ‏های خاصی هستند که تا به امروز باقی مانده و در اثر عوامل محیطی تخریب نگردیده ‏اند. با نیل به این منظور در این پژوهش هدف شناسایی ترکیبات رنگی آرایه‏ های گچی بود که با استفاده از روش لایه نگاری و آنالیزهای دستگاهی FT-IR و XRF برای شناسایی عنصری و ترکیبی مواد تشکیل دهنده رنگ‏ ها استفاده شده است. بر اساس یافته ‏های حاصل شده ترکیبات رنگدانه ‏ها شامل اخرای قرمز، اخرای زرد، سیاه استخوان و کربنات کلسیم بود که بر روی بستر گچی مورداستفاده قرارگرفته است. رنگدانه ‏ها دارای ساختار معدنی بوده و به همین علت ماندگاری بیشتری نسبت به رنگدانه ‏های آلی در برابر عوامل مخرب محیطی دارند و این امر سبب ماندگاری طولانی مدت آن‏ها در محیط بیرونی بوده است و ساختار مقاوم آن‏ها دلیل اصلی باقی ماندن تا به امروز این آثار است.