بررسی تاثیر گلایسین بتائین و هیومی فورته بر ویژگی های مورفوفیزیولوژیکی و بیوشیمیایی شمعدانی عطری (Pelargonium graveolens L) تحت تنش رطوبتی

شمعدانی عطری گیاهی دارویی با کاربرد در صنایع پزشکی، آرایشی بهداشتی و غذایی است. مسئله کمبود آب در کشور و اثرات آن بر گیاهان از فاکتورهای مهم زیست محیطی است که می توان آثار سو آن را تا حدودی با محرک های رشد و تعدیل کننده های تنش کاهش داد. بدین منظور، تحقیق حاضر به بررسی اثر هیومی فورته و گلایسین بتائین بر ویژگی های موفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیای گیاه دارویی شمعدانی عطری می پردازد.

این آزمایش به صورت گلدانی در قالب طرح فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی در 3 تکرار انجام شد. فاکتور تنش رطوبتی با 3 سطح (100 درصد ظرفیت زراعی یا شاهد، 70 درصد ظرفیت زراعی و 40 درصد ظرفیت زراعی) و فاکتور کوددهی شامل محلول پاشی در 5 سطح (شاهد، 5/2 میلی گرم در لیتر هیومی فورته، 5 میلی گرم در لیتر هیومی فورته، گلایسین بتائین 50 میلی مولار، گلایسین بتائین 100 میلی مولار) بود. ویژگی های ارتفاع گیاه، نسبت وزن ریشه به اندام هوایی، دمای کنوپی، پرولین، محتوای کلروفیل، فعالیت آنزیم های کاتالاز و سوپراکسید دیسموتاز و درصد، عملکرد و اجزای اسانس اندازه گیری شد.

تجزیه واریانس نشان داد که اثر اصلی تنش رطوبتی و محرک های زیستی بر همه صفات معنی دار بود (P≤0.05)، اما اثر تنش متقابل فقط بر نسبت وزن ریشه به اندام هوایی، دمای تاج، فعالیت آنزیم SOD و عملکرد اسانس معنی دار شد (P≤0.05). خشکی 40 درصد ظرفیت زراعی سبب کاهش ارتفاع گیاه، کلروفیل، درصد و عملکرد اسانس و افزایش دمای تاج، فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز و تجمع پرولین شد. در اکثر صفات مورد بررسی تفاوت معنی داری بین تیمارهای 70 درصد ظرفیت زراعی و 100 درصد ظرفیت زراعی وجود نداشت. تیمار محلول پاشی 100 میلی مولار گلایسین بتائین سبب افزایش ارتفاع گیاه، کلروفیل، درصد و عملکرد اسانس و کاهش پرولین شد. ترکیبات اصلی اسانس به ترتیب بتا سیترونلول، سیترونلیل فرمات و ژرانیول در برهمکنش تیمار 100 درصد ظرفیت زراعی و گلایسین بتائین 100 میلی مولار و سیترونلول، ژرانیول و سیترونلیل فرمات در برهمکنش تیمار 40 درصد ظرفیت زراعی و شاهد محلول-پاشی بود.

برهمکنش تیمار 100 درصد ظرفیت زراعی و گلایسین بتائین 100 میلی مولار موثرترین تیمار برای تقویت صفات مورفو-فیزیولوژیک شمعدانی عطری بود. درصد و عملکرد اسانس این گیاه دارویی تحت تاثیر تنش رطوبتی شدید (40 درصد ظرفیت زراعی) کاهش یافت و می توان تا حدی این کاهش را با تیمار گلایسین بتائین 100 میلی مولار جبران کرد. هر چند هیومی فورته ترکیبی از چندین اسید آمینه آزاد است ولی در این پژوهش نتوانست اثر بخشی مناسبی به اندازه گلایسین بتائین داشته باشد. در نهایت می توان بیان کرد که جهت مدیریت منابع آبی، مقدار آب را می توان تا 70 درصد ظرفیت زراعی بدون تغییرات معنی دار در خصوصیات کمی و کیفی گیاه کاهش داد. همچنین می توان از گلایسین بتائین 100 میلی مولار در شرایط تنش شدید جهت تعدیل آثار نامطلوب تنش بهره برد.