مقایسه ی تحمل به خشکی برخی از جمعیت های دیپلوئید وحشی، ارقام تتراپلوئید و هگزاپلوئید گندم با استفاده از صفات مورفولوژیکی و زراعی

گندم نان از مهم ترین محصولات زراعی جهان بوده و غذای اصلی مردم را در مناطق خشک و نیمه خشک از جمله ایران تشکیل می دهد. این تحقیق به منظور بررسی تنوع ژنتیکی و روابط بین صفات مورفولوژیکی و زراعی در شرایط نرمال و تنش خشکی در 35 ژنوتیپ گندم به صورت آزمایش اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. صفات مورفولوژیکی و زراعی شامل ارتفاع بوته، طول ریشک، طول سنبله، طول برگ، طول میانگره، تعداد گره، تعداد پنجه، تعداد برگ، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در بوته، عملکرد دانه، وزن سنبله، وزن صد دانه و عملکرد بیولوژیکی و صفات فنولوژیکی شامل تعداد روز تا جوانه زنی و تعداد روز تا خوشه دهی اندازه گیری شد. براساس نتایج تجزیه واریانس، همه ی صفات مورد بررسی ژنوتیپ های مختلف با یکدیگر تفاوت آماری معنا داری داشتند. ضرایب همبستگی بین صفات نشان داد که عملکرد دانه در حالت نرمال با صفات طول سنبله، وزن سنبله، تعداد گره، تعداد برگ، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد دانه در سنبله و تعداد سنبله در بوته همبستگی مثبت داشت. عملکرد دانه در حالت تنش با صفات وزن سنبله، تعدا گره، تعداد برگ، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد دانه در سنبله و تعداد سنبله در بوته همبستگی مثبت داشت. در تجزیه و تحلیل رگرسیونی در حالت نرمال چهار متغیر وزن صددانه، تعداد سنبله در بوته، تعداد دانه در سنبله، و طول ریشک و در حالت تنش شش متغیر تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در بوته، وزن سنبله، طول سنبله، وزن صددانه و طول برگ وارد مدل شدند. تجزیه علیت نشان داد که صفات وزن صددانه در حالت نرمال و وزن سنبله در حالت تنش بیشترین اهمیت را در عملکرد دانه داشتند. در تجزیه به مولفه های اصلی سه عامل اصلی 5/77 درصد از کل تنوع را در شرایط نرمال توجیه می کنند. گروه بندی جمعیت ها بر اساس 17 صفت مذکور در دو حالت نرمال و تنش خشکی متفاوت از یکدیگر بود. با توجه به نتایج حاصله ژنوتیپ D1 (با ژنوم AA) و رقم سبلان که در همه شرایط عملکرد بالای خود را حفظ کردند می توانند به عنوان متحمل ترین ها شناخته شوند.