مطالعات زمین باستان شناختی محدوده باستانی کافرستان یسن، جنوب شرقی دیلمان، گیلان

در زمین باستان شناختی، با تشخیص و بررسی محتوای رسوبی و چینه نگاری لایه ها و مواد فرهنگی-باستانی می توان درک کامل و صحیحی از تاریخچه تحول های طبیعی-فرهنگی مکان های باستانی به دست آورد. پژوهش حاضر، نتایج مطالعات زمین شناختی اولیه در محدوده باستانی کافرستان یسن را ارائه می کند که با هدف شناخت کلی زمین شناسی محلی و زمین ریخت شناسی محدوده موردنظر انجام گرفته است. مکان های باستانی محدوده باستانی کافرستان یسن عمدتا برروی تراس های فرسایشی دامنه ای احداث شده اند. در محدوده های استقراری مانند گردکولیسی، به نظر می رسد که سازه های معماری باستانی به عنوان تله های رسوبی برای انباشت رسوبات واریزه ای و آبرفت های دامنه ای عصر هولوسن روی سطح تراس های دامنه ای عمل کرده اند. محدوده زرگولسی برخلاف دیگر محدوده های باستانی در محدوده یسن، برروی یک برجستگی طبیعی (Natural Ridge) منفرد متشکل از سنگ های سیلتی و ماسه ای مشرف به رودخانه اشکول دره بنا شده است. مطالعه نهشته های رسوبی سطحی در نیم رخ های طبیعی و دیواره ترانشه های حفاری نشان می دهد که در اغلب محدوده ها دو بخش رسوبی شامل رسوبات گراولی بسیار درشت درحد تخته سنگ و رسوبات گراولی ریزدانه در زمینه غنی از رس قابل تفکیک است. آثار معماری باستانی گاهی به صورت هم سطح با رسوبات گراولی درشت دیده می شود و در برخی از نقاط توسط رسوبات آبرفتی ریزدانه پوشیده است. پژوهش حاضر براساس فعالیت های میدانی و به روش توصیفی- تحلیلی، به دنبال پاسخ گویی به پرسش هایی هم چون: 1) چگونی ارتباط میان محیط زمین شناسی و زمین ریخت شناسی محدوده باستانی کافرستان یسن با ویژگی های فرهنگی محدوده های باستانی؛ و 2) میزان تاثیر ویژگی های محیطی محدوده مزبور بر کاربری و مکان گزینی محدوده های باستانی کافرستان است. به نظر می رسد رسوبات درشت تخته سنگی مربوط به یک مرحله رسوب گذاری قدیمی تر باشد که احتمالا در یک نیم رخ دامنه ای متفاوت با وضعیت کنونی ته نشست یافته است. رسوبات آبرفتی ریزدانه عمدتا محدود به لایه های سطحی است و احتمالا نمایانگر رسوبات تاریخی (Historical Deposits) است که در یک نیم رخ دامنه ای مشابه با وضعیت کنونی ته نشست یافته است. در برخی از نقاط این رسوبات توسط یک سامانه آبراهه ای جدیدتر بریده شده است.