مدل سازی رابطه فراوانی طوفان های گرد و غبار با متغیر های اقلیمی فصل تابستان در مناطق بیابانی ایران

هدف از این مطالعه، مدل سازی رابطه فراوانی طوفان های گرد و غبار با متغیرهای اقلیمی مناطق بیابانی ایران در فصل تابستان است. به این منظور داده های اقلیمی دما (حداکثر و حداقل)، بارش، سرعت باد (حداکثر و حداقل) انتخاب و ارتباطشان با تعداد روزهای همراه با گرد و غبار ثبت شده در 25 ایستگاه هواشناسی در دوره آماری از بدو تاسیس تا 2014 در فصل تابستان با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و روش رگرسیون خطی چند متغیره در نرم افزار SPSS پردازش و تحلیل شد. همچنین به منظور تحلیل منطقه ای ضریب همبستگی بین متغیرهای اقلیمی و فراوانی طوفان های گرد و غبار در مناطق بیابانی ایران، نقشه پهنه بندی این ضرایب با روش معکوس فاصله وزنی (IDW) در نرم افزار Arc GIS تهیه شد. نتایج نشان داد که ایستگاه های واقع در جنوب و جنوب شرق منطقه مورد مطالعه در فصل تابستان دارای بیشترین رخداد گرد و غبار هستند. به طوری که ایستگاه زابل با (3892 روز) با تفاوت زیادی بیشترین فراوانی وقوع طوفان های گرد و غبار را دارد. در بیشتر ایستگاه ها بین فراوانی وقوع طوفان های گرد و غبار و متغیرهای میانگین سرعت باد و بیشینه سرعت باد ارتباطی قوی و موثر وجود دارد. بالاترین ضریب همبستگی متغیر میانگین سرعت باد، مربوط به ایستگاه کنارک چابهار با ضریب همبستگی 710/0 و ایستگاه ایرانشهر با ضریب همبستگی 655/0 با بیشینه سرعت باد بیشترین همبستگی را نشان می دهد. متغیر بیشینه دما در ایستگاه قم با ضریب همبستگی 0/389 یک رابطه معنی دار و مثبت را نشان می دهد و ایستگاه ایرانشهر با ضریب همبستگی 620/0- با میانگین دما و میناب با ضریب همبستگی 0/461- با بیشینه دما همبستگی معکوس دارند. نتایج همبستگی دما با فراوانی وقوع طوفان های گرد و غبار حاکی از آن است که کم فشارهای سطح زمین در ایجاد پدیده های غباری در دوره گرم سال موثرند. اغلب ایستگاه ها با بارش همبستگی معکوس دارند. بالاترین ضرایب همبستگی بین بارش و وقایع گرد و غبار به ترتیب به میزان 0/208- و 0/175- در ایستگاه های شرق اصفهان و تربت حیدریه مشاهده شد. مدل سازی رگرسیون چند متغیره بین گرد و غبار و متغیرهای اقلیمی در فصل تابستان نیز نشان می دهد که مهم ترین پارامتر تاثیرگذار در وقایع گرد و غبار میانگین سرعت باد و سرعت باد بیشینه و میانگین دما است. مدل های رگرسیونی نشان می دهند که در بهترین حالت، متغیرهای اقلیمی تنها 70 درصد از تغییرات فراوانی گرد و غبار را تبیین می کنند.