توسیع معنایی در زبان فارسی؛ مطالعه موردی افعال

توسیع معنایی، از جمله فرایندهای مهم تغییر معنی به شمار می‏آید که از دیرباز از سوی متخصصان و به ویژه معنی‏شناسان تاریخی ‏ ‏فقه‏اللغوی مطالعه می شد. در جریان این فرایند که در گذر زمان رخ می‏دهد، واژه‏ای بر حسب مشابهت مفهومش با مفهومی جدید و بر اساس اصل صرفه زبانی، برای اشاره به واحد جدیدی در زبان به کار می‏رود. به این ترتیب، افزون بر مفهوم اولیه‏اش در مفهوم تازه‏ای نیز کاربرد می‏یابد. همین عامل «مشابهت» سبب شده است تا در بسیاری از موارد، توسیع معنایی با استعاره اشتباه گرفته شود و مجموعه‏ای از واژه‏هایی که دارای توسیع معنایی هستند، استعاره محسوب شوند. در نوشته حاضر، نگارنده ضمن معرفی توسیع معنایی، به بررسی تمایز این فرایند با استعاره می‏پردازد و به ویژه با تاکید بر افعال زبان فارسی می‏کوشد نشان دهد که بسیاری از ساخت‏هایی که استعاره در نظر گرفته می‏شوند، در واقع، توسیع معنایی یافته‏اند و در اثر این فرایند، دارای چند معنایی شده‏اند.