سیر تحولات آئین سوگواری و تعزیه در ایران شیعی

تعزیه، محصول تحول و تکامل نمایشی آئین های سوگواری اهل تشیع در ایران است. تعزیه، بعنوان اولین گونه نمایش آئینی در ایران، از مذهب تشیع و ملیت مایه می گیرد و تحت تاثیر مجموعه ای از عوامل اجتماعی به شکل نهایی خود می رسد؛ از اینرو بازشناخت جامعه شناسانه تعزیه همواره ضرورت داشته است. براساس تئوری بازتاب، همه آثار فرهنگی و هنری، محصول جامعه و بازتاب دهنده شرایط اجتماعی خویش اند. پس اگر تعزیه را محصول نهایی تحول آئین های سوگواری در ایران بدانیم، سیر تحولاتی که آئین های سوگواری را به تعزیه منتهی می سازند، تا حدی انعکاسی از شرایط اجتماعی حاکم بر تاریخ ایران است. نگاهی به تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران، مبین این واقعیت است که ساختارهای موجود در جامعه ایران، متاثر از نظام سیاسی استبدادی حاکمیت بوده اند؛ از سوی دیگر، آئین ها، اجتماعی ترین وجه دین هستند و همواره بواسطه مفاهیمی چون انتظام اجتماعی، مکان و زمان آئینی و کاربرد تبلیغاتی و رسانه ای، به نهاد قدرت مرتبط می شوند. بنابراین مقاله حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که ساختار سیاسی در تحولات آئین های سوگواری ایران چه نقشی داشته و موجد چه ویژگی هایی در این آئین ها بوده است؟ روش بکار رفته در این تحقیق، توصیفی-تحلیلی و تاریخی است و پژوهش در بر دارنده این نتیجه است که جهت بخشی و اراده قدرت در تقویت، تضعیف و تحول برخی ویژگی های آئین های سوگواری تا ظهور تعزیه دخیل بوده است.