نظری به چیستی و کاربرد قیاس در فقه مقارن و حقوق ایران

این تحقیق به منظور ارائه نگاهی نو نسبت به قیاس و کاربرد آن در حقوق اسلامی نگاشته شده است. مرور بر مبانی تجربی در این باره نشان می‏ دهد که اکثر پژوهشهای قبلی بر اختلاف گسترده نظری میان فقهای شیعه و سنی تاکید کرده‏ اند. غالبا باور بر این بوده که میان شیعه و سنی، مشابهتی در کاربرد نظری قیاس وجود ندارد. ولی برخلاف تصورات رایج، شباهت نظری گسترده‏ ای در بهره گیری از قیاس میان فقی هان امامیه و اهل سنت وجود دارد. علمای امامیه هم چون علمای اهل سنت در بسیاری از موارد از قیاس بهره می‏ گیرند؛ اما آن را با عناوین دیگری مانند تنقیح مناط و... به کار می‏ برند. به این ترتیب شیعیان مخالف کاربرد قیاس در امور فقهی نیستند؛ بلکه آنها کاربرد قیاس را در کلیه امور نمی‏ پذیرند؛ در حالی که فقی هان تسنن هر زمان که برای مسئله‏ ای حکم یا قاعده‏ ای در قرآن یا روایات نبینند و یا دلیلی از اجماع بر آن مسئله نیابند قیاس را حجت می دانند، به دلیل ادراک علل احکام در امور غیرتعبدی با عنایت به بشری بودن آن و هم چنین به دلیل عدم امکان دسترسی به علل واقعی تمامی احکام شرعی. در مقابل، شیعیان نسبت به کاربرد قیاس در کلیه امور به دیده تردید می‏ نگرند و اما عملا در موارد زیادی، از قیاس بهره می‏ گیرند و تنها در موارد محدودی با ابزارهای دیگری به استنباط احکام می پردازند.