تاثیرات پزشکی «ماه» بر اساس شعر قرن ششم تا هشتم قمری با تکیه بر سبک آذربایجانی و نگاهی به پژوهش های علمی جدید

باورهای کهن پزشکی بخشی از تاریخ علم هستند. بررسی های جدید، برخی از این باورها را تایید و بعضی را رد می کند و برخی از این باورها هنوز از دیدگاه علمی بررسی نشده اند. شعر پارسی از قرن ششم به بعد، به دلیل شرایط اجتماعی و فرهنگی، بیانگر مضامین علمی مانند پزشکی، ریاضی و نجوم گشت. برخی از این مضامین مربوط به تاثیرات اجرام فلکی در جسم و روح انسان است و پیوند پزشکی و نجوم را در باورهای کهن نشان می دهد. هدف این نوشتار آن است که ضمن آشکارساختن گوشه ای از باورهای پزشکی کهن در آینه شعر فارسی، زمینه ای برای پژوهش هایی فراهم آورد که درستی یا نادرستی این دستاوردهای فکری را از منظر دانش پزشکی جدید تعیین نماید و با پیوند ژرف نگری گذشتگان و دیدگاه های علمی معاصر، افقهایی از تاریخ پزشکی ایران نه تنها باز نموده شود، بلکه با دانش جدید بررسی گردد.

این پژوهش یک بررسی توصیفی تحلیلی است که از رهگذر مطالعه کتابخانه ای در اشعار قرن ششم تا هشتم با رویکردی به اشعار انوری، خاقانی، نظامی، مسعود سعدسلمان، سنایی، عطار، امیرخسرو دهلوی، حافظ و اوحدی انجام شد و پس از طبقه بندی موضوعی یافته ها، مضامین پزشکی مربوط به «ماه» عنوان بندی و با ذکر شواهد شعری تحلیل شد، سپس منابع جدید بررسی و با شواهد شعری تطبیق داده شد.

شعرپارسی بیانگر باور ایرانیان در مورد تاثیرات «ماه» در جسم و روح انسان است. این تاثیرات را می توان در چهار عنوان اصلی مطرح کرد: 1 تاثیر نور ماه در بیماری های عصبی؛ 2 تاثیرات مثبت و منفی ماه هنگام قرارگرفتن در برج عقرب؛ 3 تاثیرات ماه هنگام قران با خورشید؛ 4 تاثیرات ماه هنگامی که در برج جوزا قرار می گیرد.

باورهای پزشکی نجومی مطرح شده در شعر فارسی بیانگر بخشی از تاریخ علم، بینش و تجربیات ایرانیان است و دیرینگی و گستردگی آن را در ذهن و فکر مردم این سرزمین نشان می دهد و نباید تنها به طرح آن ها از دیدگاه کارکردهای ادبی بسنده کرد، بلکه باید اشاره به این باورها را در شعر فارسی، از منظر تاریخ علم و دانش پزشکی جدید نیز نگریست تا درستی یا نادرستی آن آشکار گردد. تاثیرات پزشکی ماه که در شعر فارسی بیان شده است، مانند تاثیر منفی بر بیماری های عصبی، وضع روحی و اخلاقی، منع فصد و حجامت هنگام قران ماه و خورشید و هنگام قرارگرفتن ماه در جوزا با یافته های جدید علمی همچون اثر تغییراتی که ماه و تاثیرات سیارات بر یکدیگر در میدان مغناطیسی زمین ایجاد می کند و تاثیرات نور ماه بر گردش خون، تایید شده است. این گونه بررسی های تطبیقی نه تنها ژرف اندیشی گذشتگان و اهمیت تجربه را نشان می دهد، بلکه می تواند افق های گسترده تری را در آسمان دانش پیش چشم آورد.