زبان آیینه بدن: شناخت دلائل و علائم زبان، مهارتی برای تشخیص در طب ایرانی

زبان اندامی گوشتی است که رگ ها و اعصاب، بسیار بیش از اندازه آن بدان می رسند. از آنجا که جرم آن نازک و عضوی است متخلخل و بخارپذیرنده، از تغییر کیفیات و اخلاط بدن به ویژه معده زودتر متاثر می گردد. بدین سبب رنگ آن از نشانه های مهمی است که به علامت شناسی بدن کمک می کند که در این میان تاثیر تغییرات عارضی دماغ، معده و کبد بر آن قوی تر است. هدف از این مطالعه، شناخت زبان و اثرات بیماری های مختلف بر آن می باشد تا با شناخت دقیق آن به الگویی جدید در دسته بندی و درمان یافت.

بدین منظور متون معتبر طب ایرانی از قبیل اکسیر اعظم، طب اکبری و خلاصه التجارب مورد بررسی قرار گرفتند. مطالب مربوط به زبان ذیل عنوان «زبان» و اثرات بیماری های مختلف بر زبان جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.یافته ها: بررسی منابع طبی نشان داد، به طور کلی اثراتی که بر زبان دیده می شود، بیشتر ناشی از سه عضو مغز، معده و کبد است. آسیب در این ارگان ها موجب تغییر در رنگ، طعم، شکل و میزان رطوبت زبان می شود. دلایل ماخوذ از حال زبان که دلالت بر بیماری های دماغ می کند، مشتمل بر این تغییرات است: سفیدی بر نسیان، زردی و سیاهی بر قرانیطس (ورم گرم دماغ)، و زردی رو و سبزی زیر زبان بر مصروعیت فرد دلالت دارد. همچنین ضخامت یا لاغری زبان، غلبه رطوبت یا خشکی را نشان می دهد. علائم و نشانه های تشخیصی زبان ناشی از بیماری دیگر اعضا نیز در مقاله به تفصیل بحث شده است.

تغییرات جالبی که هر یک از اختلالات طبی به ویژه در سه عضو یادشده بر زبان باقی می گذارد، آن را به عنوان یک آزمون تشخیصی سهل الوصول، سریع و غیر آزارنده برای بیمار مطرح می کند. علاوه بر تغییرات در رنگ و شکل ظاهری زبان که ممکن است توسط بیمار کشف شود و پزشک آن را مورد واکاوی قرار دهد. برخی علائم و نشانه ها مانند احساس گرمی و سردی، تغییر در نوع سخن گفتن یا احساس سنگینی از جمله تظاهراتی هستند که ممکن است چندان توجه بیمار را به خود جلب نکند، اما مداقه پزشک حاذق و اخذ شرح حال هدایت کننده مسیر تشخیص را هموار می کند.

می توان با بررسی زبان به عنوان نماد کوچکی از وضعیت اخلاط بدن اطلاعات ذی قیمتی به دست آورد. از این رو مرور مطالعات انجام شده با توجه به زبان به عنوان یک ابزار کمکی می تواند راه های جدیدی برای بهبود روند تشخیص و درمان از دیدگاه طب ایرانی باز کند.