نقش علمای نقشبندیه در امور اجتماعی قرن نهم هجری با تاکید بر مشی دنیاگرایی در عین دنیاگریزی

نقشبندیه از فرقه های تصوف در دوره تیموری است که رهبران آن تلاش داشتند در امور اجتماعی مداخله کنند. نزدیک شدن اکابر نقشبندیه به هیئت حاکمه این شبهه را در اذهان پیش می آورد که آنان از اصول ساختاری آیین درویشی عدول و به امور دنیایی ورود کرده‏اند. بنابراین پرسش پیش رو این خواهد بود که آیا علمای نقشبندیه اقدامات خود را منافی دنیاگریزی اهل تصوف می‏دانسته‏اند؟ اگر پاسخ مثبت است، ذیل چه توجیه یا تفسیری؟ یافته های تحقیق به نوع خاصی از اجتهاد تاکید می‏کند که اصل را بر ایجاد تعادل بین گرایشات دنیوی و اخروی می‏گذارد. در این سازوکار هر نفسی بنا به ظرفیت و مرتبه وجودی خود دارای سهمی از مادیات و معنویات است. در این میانه خود علمای نقشبندی(به عنوان خواص) این وارستگی را در خود احساس می‏کردند تا با مادی‏ترین بخش جامعه ارتباط برقرار کنند و با راهبری آنها در جهت احقاق حقوق مردم بکوشند. تنها از این طریق بود که شرایط آبادانی دنیای بیرون و درون همزمان فراهم می‏آمد. بنا بر ماهیت موضوع، روش تحقیق در پژوهش حاضر، تاریخی-تحلیلی است.