واکاوی حدیث «فرامکانی خداوند» از امام رضا (ع) در مناظره با ابوقره محدث؛ با نیم نگاهی به آموزه های عهدین و اهل سنت

یکی از صفات جلال الهی، فرامکانی خداوند است که ادله عقلی و احادیث گوناگون بر آن دلالت دارد. لیک تکیه گاه گزینش این حدیث، ادله چندی است. اول اینکه  امام رضا† در آن، بین فرامکانی خداوند و عدم خلو مکانی از او، همنوایی ایجاد نموده است. و دوم آن که این حدیث که در مقام مناظره بوده گویا به طور طبیعی آیینه دیگر سخنان حضرت در این باب قرار گرفته است. و سوم عدم توجه به معرفت این بخش از مناظره امام†که در سنجش با آموزه های عهدین و اهل سنت، از مرتبه والایی برخوردار است. برآمد نوشتار پیش رو، به سبک توصیفی - تحلیلی، در بررسی سندی و دلالی، به این نتیجه رسید، که در مرحله اول، سند حدیث بر پایه وثوق مخبری و براساس یگانه منبعش کتاب احتجاج طبرسی، مرسل است؛ لیک با در نظر گرفتن سند کتاب الکافی که براساس قرائنی همه این تک مناظره را دربرمی گیرد؛ روایت صحیح ارزیابی می شود. البته بر مبنای وثوق خبری، ده قرینه بر اعتبار حدیث دلالت دارد. ثانیا روایات امام رضا† در مسئله مورد بحث، مصدق و موید یکدیگرند و روایت مذکور، عصاره بسیاری از آن هاست. ثالثا در سنجش این معرفت فرامکانی خداوند، با آموزه های عهدین و اهل سنت مشخص شد که در آموزه های آن ها، گزاره های زیادی بر مکان مندی خدا وجود دارد ولی در معارف اهل بیت به ویژه امام رضا† خداوند موجودی فرامکان لیک حاضر در همه مکان هاست.