تحلیل سفره های نذری زنانه بر اساس نظریه آیین های گذار

آیین‏ها مجموعه ای از کنش‏ها و سخنانی هستند که در یک کیش و جامعه باورمند به حضور موثر موجودات فوق طبیعت برای تاثیر گذاردن بر آن‏ها و به شیوه های خاص انجام می شوند. دسته‏ای از آن‏ها آیین‏ های جمعی اند که برخی در سطح اجتماع و برخی در فضای شخصی زندگی ادا می شوند. سفره های نذری از دسته دوم اند که بخش درخور توجهی از آن‏ها فقط از سوی زنان و در حضور زنان انجام می شوند. در این مقاله، کوشیده شده به این پرسش پاسخ داده شود که چگونه می توان سفره های نذری در ایران را نوعی آیین گذار دانست و بر این اساس تحلیل کرد؟ آن‏گونه که نتایج بررسی نشان می دهد، این جمع های کوچک جماعت‏ واره گون هرچند با تعریف آرنولد ون‏جنپ گویای مراحل گذار نیستند، با دیدگاه تکامل یافته تر ترنر در این مفهوم قرار می گیرند و اجزای این مناسک منطبق بر مراحل مورد نظر است. پژوهش حاضر بر اساس شناخت بخشی از آیین‏ های زنانه ایران شکل گرفته است که تاکنون کمتر از منظر علمی بررسی شده اند و معمولا فقط با عنوان رسوم عامیانه معرفی شده‏اند. لذا تعدادی از سفره های نذر در پنج منطقه ایران با روش مردم‏نگاری مطالعه شده‏اند. گرد‏آوری اطلاعات نیز به شیوه مشاهده مشارکتی و مصاحبه انجام شده ‏است. همان‏گونه که انتظار می‏رفت، این سفره‏ها پس از تجزیه به اجزای آیینی‏شان با بهره‏ گیری از نظریه آیین گذار ون‏جنپ (به روایت ترنر) در مراحل گذار جای گرفتند. پیش از آن، مصداق‏ های جنبه‏ های جماعت‏وارگی و آستانگی و نیز شکل‏ های انتقال امر مقدس هم در این آیین‏ ها یافت شدند.