نقش حذف ظرفیت های سیلابی در فعال شدن کانون‏ های گرد و غبار استان خوزستان

جلوگیری از وقوع سیلاب اگر غیرممکن نباشد بسیار دشوار است اما مدیریت سیلاب در جهت کاهش خسارات وارده، نیاز به برنامه ریزی بلند مدت و جامع در جهت بهینه سازی کاربری اراضی حوزه های آبخیز، متناسب با استعداد و طبیعت اولیه آن، عدم دستکاری های غیرکارشناسانه در طبیعت، حفظ و به رسمیت شناختن حریم رودخانه ها و غیره دارد. استان خوزستان از نظر مورفولوژی از دشت های رسوبی-سیلابی، اراضی پست و شور (هورها) تشکیل شده است. ساختار شکل گیری این اراضی بر اساس سیلاب هایی بوده که در گذشته در این استان به وقوع پیوسته است. وقوع سیل در استان خوزستان، خسارات چند میلیاردی به کشاورزی، تاسیسات زیربنایی و مناطق مسکونی وارد می آورده است (بهارلویی و همکاران، 1385). متاسفانه همواره اولین و ساده ترین راهکار برای مقابله با خسارت سیل، مهار سیلاب به وسیله سدها و بندهای خاکی بوده است. بر طبق آمار موجود از سال 1378 تا 1386، تعداد 109 بند خاکی در استان خوزستان احداث شده است (درگاهیان و همکاران، 1397). همچنین از سال 1375 تا 1395، تعداد 14 سد جدید در حوزه آبخیز زهره-جراحی، 17 سد در حوزه آبخیز رودخانه کارون و 8 سد در حوزه آبخیز رودخانه کرخه احداث شده است (رضوی زاده و خسروشاهی، 1397). احداث این سازه ها با کاهش چشمگیر ظرفیت سیلابی دشت های خوزستان، بی تردید در فعال شدن کانون های گرد و غبار استان تاثیر بسزایی داشته اند. این در حالی است که، اقدام مهم و اصولی جهت مقابله با خطر و به ویژه خسارات سیل پهنه بندی سیلاب می باشد تا با تعیین نوارهای ساحلی سیل گیر در حاشیه رودخانه ها، نوع کاربری هر پهنه متناسب با میزان خطر سیل گیری تعیین شده و سرمایه گذاری ها در حاشیه های رودخانه با خطرات آتیه سیل مواجه نباشند. لذا شناسایی مناطق سیل گیر، تهیه نقشه محدوده سیل گیر و پایش تغییرات سطوح  سیل گیر در طی زمان، از اقدامات اساسی و برنامه‏ریزی شده که به عنوان یک گزینه مهم در مقابله با خطر طبیعی سیل و کاهش خسارات ناشی از آن در نظر گرفته شود.