ارزیابی تاثیر روش های مختلف خشک کردن بر زمان خشک شدن و برخی خصوصیات فیتوشیمیایی شمعدانی عطری (Pelargonium graveolens)

خشک کردن یکی از مهم ترین فرآیندهای پس از برداشت گیاهان دارویی است. در این پژوهش به‏منظور بررسی تاثیر روش های مختلف خشک کردن بر گیاه دارویی شمعدانی عطری، آزمایشی بر پایه طرح کاملا تصادفی با سه تکرار و 12 تیمار اجرا شد. تیمارهای مورد آزمایش شامل خشک کردن در ماکروویو (توان 300، 600 و 900 وات)، خشک کردن در آون (دمای 45، 55 و 65 درجه سانتی گراد)، خشک کردن طبیعی (خشک کردن در سایه محصور اتاق، سایه هوای آزاد، 5 ساعت آفتاب و سپس انتقال به سایه، 10 ساعت آفتاب و سپس انتقال به سایه، و آفتاب کامل) و نمونه گیاهی تازه (به عنوان شاهد) بودند. در روش های مختلف خشک کردن، کاهش وزن نمونه ها تا رسیدن محتوای رطوبت به 12 درصد (بر پایه ماده خشک گیاهی) ادامه یافت. نتایج تجزیه واریانس نشان دهنده تاثیر معنی دار روش های مختلف خشک کردن بر زمان خشک کردن، فنل کل، فلاونوئید کل، فعالیت آنتی اکسیدانی با دو روش دی پی پی اچ و اف آر ای پی و محتوای اسانس بود. کم ترین و بیش ترین زمان خشک کردن (05/4 دقیقه و 6 روز) به ترتیب مربوط به تیمارهای خشک کردن با توان 900 وات ماکروویو و خشک کردن در سایه هوای آزاد بود. بالاترین محتوای فنل کل (78/14 میلی گرم گالیک اسید در صد گرم ماده خشک) و فلاونوئید کل (83/12 میلی گرم کوئرستین در صدگرم ماده خشک) به ترتیب در تیمار سایه محصور و سایه هوای آزاد و بیشترین ظرفیت آنتی اکسیدانی (02/1IC50=) در نمونه تازه مشاهده گردید. هم چنین گیاهان خشک شده در آون با دمای 45 درجه نیز از نظر فنل کل، فلاونوئید کل و فعالیت آنتی اکسیدانی غنی بودند. در حالی که نمونه های خشک شده در سه توان ماکروویو و نمونه های خشک‏شده در آفتاب کامل کم ترین میزان را برای این صفات نشان دادند. بالاترین محتوای اسانس (2/0 درصد وزنی/وزنی بر پایه ماده خشک گیاهی) نیز در تیمار خشک کردن در آون با دمای 45 درجه مشاهده گردید. به طور کلی می توان گفت که خشک کردن در دماهای بالای آون و توان های بالای ماکروویو باعث کاهش میزان ترکیبات فنولی و فلاونوئید، فعالیت آنتی اکسیدانی و درصد اسانس شمعدانی عطری گردید. در حالی که روش های خشک کردن در سایه محصور، سایه هوای آزاد و آون با دمای 45 درجه، کم ترین کاهش را در این صفات نسبت به نمونه گیاه تازه نشان دادند.