ترسیم طبقه روایی ابراهیم بن هاشم قمی و رفع چالش های پیش رو

ابراهیم بن هاشم قمی، از راویان فعال شیعی است که نبود شناخت کافی نسبت به شخصیت فردی و علمی وی سبب ایجاد چالش هایی درباره محدوده زندگی و طبقه روایی او شده است. بحث پیرامون طبقه روایی ابراهیم، از دیرباز و از زمان تدوین منابع رجالی پیشین شیعه و حتی جوامع اولیه حدیثی، همواره موردتوجه اندیشمندان بوده است؛ ولی به دلایلی مانند اجمال متون رجالی، جامع نبودن پژوهش های پیشین و پنهان ماندن برخی قراین موثر در حل مسیله، این موضوع همچنان قابل بحث بوده و بازپژوهی مفصل تر و دقیق تری را می طلبد. این نوشتار، پس از بررسی و بیان محدوده زمانی زندگی و فعالیت های علمی ایشان، به واکاوی اصلی ترین چالش های طبقه شناختی وی می پردازد که عبارت است از: امکان روایت از امام رضا و امام جواد علیهما السلام و نیز شاگردی وی نزد یونس بن عبدالرحمن و حماد بن عثمان. با بررسی قراین تاریخی، رجالی و سندی، نبود روایت مستقیم ابراهیم از امام رضا علیه السلام، یونس بن عبدالرحمن و حماد بن عثمان حاصل می شود؛ ولی می توان شرفیابی وی به محضر امام جواد علیه السلام در جوانی و در برهه ای کوتاه و گزارش چند روایت از آن حضرت را به اثبات رساند.