مطالعه تنوع مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی شش گونه مرزه Satureja spp در استان آذربایجان شرقی

 مرزه (Satureja spp.) با داشتن ترکیباتی همانند تیمول و کارواکرول، جایگاه ویژه ای در بین گیاهان دارویی دارد. در این پژوهش، نشاء 18 اکسشن از شش گونه مرزه در ایستگاه تیکمه داش آذربایجان شرقی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار کشت شدند. طی دو سال از صفات مورفولوژی و فیتوشیمیایی یادداشت برداری شد. نتایج نشان دهنده تنوع بالای بین و درون گونه ای بود. از بین گونه ها، S. spicigera (اکسشن گنجه گیلان) با بالاترین عملکرد اسانس (4/20 کیلوگرم در هکتار) و S .sahendica(اکسشن زینجناب آذربایجان شرقی) با بیشترین درصد استقرار و کوتاه ترین دوره گل دهی سازگارترین گونه ها با بیشترین مقدار تیمول شناسایی شدند. مقدار تیمول با صفات وزن سرشاخه گل دار و سطح برگ همبستگی مثبت نشان داد. در تجزیه خوشه ای، گونه ها به سه گروه تقسیم شدند، S.bachtiarica از یزد در گروه یک، S. muticaاز خراسان شمالی در گروه دو و گونه های سازگار با آب و هوای آذربایجان شرقی (S.spicigera، S. sahendica، S. atropatanaو S. macrantha) در گروه سه قرار گرفتند. در تجزیه به مولفه های اصلی گزینش بر اساس مولفه اول منجر به انتخاب گونه هایی با عملکرد اسانس بالا و گزینش براساس مولفه دوم منجر به انتخاب گونه هایی با کیفیت اسانس بالا می شود. گروه بندی گونه ها در نمودار بای پلات بر اساس مولفه اول و دوم با نتایج خوشه ای و پراکنش جغرافیایی همخوانی قابل توجهی داشت. بر اساس نتایج برای مناطق سردسیر می توان گونه های زودرس یا متوسط رس با نسبت برگ و گل به ساقه و سطح برگ بالا را انتخاب کرد و اجزای عملکرد را تا حدی بالا برد که موجب کاهش بازده اسانس نشود.