طرح های مرتعداری و سلامت مرتع (مطالعه موردی: مراتع شهرستان تربت حیدریه)

مراتع به عنوان منبع تولید گوشت، علوفه، آب و خاک نقش مهمی در اقتصاد کشور برخوردار است، ولی افزایش تعداد بهره برداران و تعداد دام در مراتع توازن بین تولید و برداشت را از میان برده است. برای جلوگیری از روند صعودی تخریب مراتع اقدام به تهیه و اجرای طرح های مرتع داری شده است. در این تحقیق تاثیر اجرای طرح های مرتعداری بر شاخص های مختلف نظیر تنوع گیاهی، وضعیت، گرایش مرتع، تولید و درصد تاج پوشش گیاهی در پنج مرتع دارای طرح مرتعداری (تجرود، سنگل آباد، علی آباد، گرماب و دوچاهی) واقع در شهرستان تربت حیدریه مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور پس از اندازه گیری شاخص های مذکور در داخل طرح های مرتع داری (تیمار) و سایت های مجاور آن به عنوان شاهد با استفاده آزمون تی استیودنت داده ها مورد آنالیز آماری قرار گرفتند. نتایج مقایسه میانگین درصد پوشش گیاهی نشان می دهد درصد تاج پوشش گیاهی مناطق دارای طرح با میزان 64/51 درصد نسبت به منطقه فاقد طرح با میزان 5/47 درصد دارای تاج پوشش کل بیشتر معنی دار در سطح پنج درصد هست. همچنین علی رغم بالا بودن عددی میزان تولید در منطقه دارای طرح (08/73 کیلوگرم بر هکتار) نسبت به منطقه فاقد طرح (99/67)، تفاوت معنی داری مشاهده نشد. میانگین امتیاز نمره وضعیت برای منطقه داخل طرح (4/27) و خارج طرح (4/23) از لحاظ آماری با یکدیگر تفاوت معنی دار ندارند. اجرای طرح مرتعداری در سه منطقه (تجرود، سنگل آباد و علی آباد) از مجموع پنج منطقه سبب تغییر گرایش مرتع از حالت منفی به ثابت شده است. همچنین اجرای طرح مرتعداری سبب افزایش معنی دار شاخص های ناهمگنی شانون-وینر و یکنواختی سیمپسون در داخل طرح نسبت به خارج شده است ولی اجرای طرح مرتعداری تغییر معنی داری در شاخص غنای مارگالف نداشته است. در مجموع اجرای طرح ها موجب بهبود شاخص های سلامت مرتع گشته است. اگر چه برخی شاخص های مورد مطالعه از لحاظ آماری افزایش معنی داری نداشته است ولی از لحاظ عددی مقادیر بالایی را به خود اختصاص داده است. از بین شاخص های تنوع، شاخص های شانون-وینر و سیپمسون به عنوان حساسترین پارامترها مشخص شدند و در سایر مطالعات پایش پیشنهاد می گردد استفاده گردند. به عنوان نتیجه گیری کلی پیشنهاد می شود طرح ریزی و اجرا و نظارت طرح های مرتعداری با دقت بالایی صورت گیرد تا شاهد افزایش کارایی این گونه طرح ها بود.