قیاس بی منطق

از خصلت های ناپسندی  که در افراد مشاهده می شود، مقایسه های نابه جایی است که به سبب مشابهت ظاهری بین دو فرد یا دو پدیده انجام می دهند که در قضاوتشان تاثیر نامقبول می گذارد. این مقوله در مثنوی گاهی حکایتی کامل را شامل می شود، مانند قصه ی مرد بقال و طوطی، گاهی نیز در میانه و لابه لای مطالب دیگر جلوه می کند. در این گونه مقایسه ها، اشتباه افراد به آن جا می رسد که اگر تفاوتی را بین پیامبر بزرگوار و دیگران انتظار دارند، تفاوت در خورد و خواب و مظاهر زندگی دنیوی است. به هر تقدیر لب مطلب را می توان در بیت مشهور و زیبای مثنوی، یعنی: کار پاکان را قیاس از خود مگیر گرچه ماند در نبشتن شیر و شیر به خوبی دریافت.