بررسی کمیت، کیفیت و قابلیت فرونشست املاح هوابرد در افزایش شوری خاک سطحی (مطالعه موردی: شمال دشت یزد- اردکان)

یکی از دلایل شورشدن خاک، تجمع املاح در آن توسط عوامل انتقال دهنده آب و باد است. به منظور بررسی پدیده انتقال املاح به همراه گرد و غبار در مناطق خشک شمال دشت یزد- اردکان، نمونه بردای صحرایی با استفاده از 32 رسوب گیر MDCO با پراکندگی یکنواخت در اراضی به وسعت 20000 هکتار طی چهار فصل سال 1396 انجام شد. با شست وشوی رسوب گیرها با یک لیتر آب مقطر در صحرا و انتقال نمونه ها به آزمایشگاه، برای بررسی کمی املاح گرد و غبار، علاوه بر اندازه گیری هدایت الکتریکی (ECw)، وزن کل مواد جامد محلول (TDS) نیز به شیوه دقیق تبخیر اندازه گیری شد، همچنین شکل و توزیع اندازه ذرات غبار با استفاده از دستگاه SEM بررسی شد. در بررسی کیفی املاح، کاتیون ها و آنیون های موثر در شوری شامل سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم، کلر، بی کربنات و سولفات اندازه گیری شد. نتایج نشان داد در مجموع 1/11 گرم بر مترمربع مواد قابل حل به همراه ذرات گرد و غبار (28/13 درصد) در طی یک سال در رسوب گیرها فرونشسته است. ذرات به قطر 5 تا 10 میکرون بیشترین فراوانی را داشت. با توجه به همبستگی زیاد آنیون کلر با کاتیون سدیم در فصل های بهار، پاییز و زمستان و با توجه به همبستگی زیاد آنیون سولفات با کاتیون کلسیم در املاح گرد و غبار فصل تابستان، به ترتیب سدیم کلراید و گچ فراوان ترین ترکیب موجود به همراه گرد و غبار در این فصل ها پیش بینی می شود. با تعیین میزان درصد املاح در غبار ریزشی منطقه مشخص شد که اثر مقدار نمک فرونشسته از گرد و غبار در کوتاه مدت جزیی و بی اهمیت است و پیش بینی می شود با فرض عدم تغییر میزان فرونشست، در طی 72 سال سبب ایجاد شوری ضعیف در توده خاک غیرشور تا عمق 10 سانتی متر شود. به طور کلی قابلیت املاح هوابرد در افزایش شوری خاک در منطقه مورد مطالعه در درازمدت خواهد بود. از این رو، بررسی سایر اثرات زیست محیطی این پدیده برای شناخت خطرات آن پیشنهاد می شود.