بررسی فرایند اطلاع رسانی در زلزله های دوگانه اهر- ورزقان و مخاطرات ناشی از آن

زمین لرزه های 21 مرداد 1391 اهر- ورزقان از جمله زلزله های دوگانه به شمار می رود که به فاصله 11 دقیقه از هم، اولی با بزرگای 2/6 و دیگری 3/6 ریشتر اتفاق افتاد. این زلزله بیش از 300 کشته و 3000 زخمی بر جای گذاشت. جلوگیری کامل از خسارات و آثار منفی یک زلزله در حال حاضر ممکن نیست، اما کنترل و مدیریت آن به گونه ای که خسارات مذکور به حداقل خود کاهش یابد، با استفاده از فرایند مدیریت بحران صحیح امکان پذیر است. همچنین عکس این موضوع هم می تواند مصداق پیدا کند؛ بدین معنا که مدیریت نادرست بحران، نه تنها می تواند دامنه خسارات را افزایش دهد، بلکه ممکن است به مخاطرات ثانویه مثل نارضایتی، اعتراض و بی نظمی اجتماعی، اغتشاش و... تبدیل شود. به همین دلیل اطلاع رسانی در مرحله وقوع بحران و انتشار اخبار دقیق و صحیح از مشخصات یک زلزله و آثار آن در ساعات اولیه، عامل تعیین کننده ای در فرایند مدیریت بحران و جلوگیری از بروز مخاطرات محیطی است.
در این مقاله که بر اساس اطلاعات گردآوری شده اسنادی و کتابخانه ای و نیز مصاحبه با مسیولان و مدیران در مورد زلزله های دوگانه اهر- ورزقان تهیه شد، وضعیت اطلاع رسانی رسانه ها و به ویژه سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، به عنوان رسانه رسمی و ملی، بررسی شد؛ بدین منظور دو بعد اصلی اطلاع رسانی در حین بحران شامل: «اطلاع رسانی از وقوع زلزله و مشخصات آن» و «اطلاع رسانی از آثار زلزله» ارزیابی شده و ضعف ها و قوت های آن تشریح می شود. براساس بررسی های به عمل آمده در این مقاله نتیجه گیری می شود با اینکه اطلاع رسانی از وقوع زلزله های دوگانه اهر- ورزقان به درستی انجام گرفت که این مورد ناشی از ارتقای عملکرد شبکه های لرزه نگاری و شتاب نگاری در کشور است، اما اطلاع رسانی صحیح و سریع از آثار زلزله همچنان دچار نقصان است. یکی دیگر از نتایج این پژوهش مبین آن است که رسانه های محلی عملکرد مطلوب تری در پوشش خبری زلزله مذکور در مقایسه با رسانه ملی داشتند و عدم اطلاع رسانی کامل رسانه ملی از این واقعه، عرصه را برای فعالیت رسانه های غیررسمی و بیگانه و بروز شایعات هموار ساخت.