رفتارشناسی در سیستم های آب و هوایی؛ با تاکید بر جابه جایی پرارتفاع جنب حاره و تاثیر آن بر وقوع مخاطرات خشکسالی

سیستم های آب و هوایی، به دلیل نشان دادن رفتار تصادفی در سال های مختلف، سیستم هایی پیچیده و در عین حال سازمان یافته به شمار می روند، در این زمینه، سیستم پرارتفاع جنب حاره با جابه جایی در محل قرارگیری خود در سال های مختلف، وقایع محیطی گاه منظم و گاه تصادفی (خشکسالی یا ترسالی و...) را در یک منطقه به وجود می آورد. این وقایع محیطی، در سطوح مختلفی از تعادل، آستانه و مخاطرات جای می گیرند. در این نوشتار در پاسخ به این موضوع، یعنی شناسایی رفتار سیستم های پرارتفاع جنب حاره از تعادل تا مخاطرات، تلاش شد در قالب تفکری سیستمی، این روند شناسایی و ارزیابی شود. در رفتارشناسی سیستم های آب وهوایی، برهم کنش مطالعات کمی و کیفی ضروری است. بدین منظور روش تحقیق در این مطالعه از دو بخش اصلی تشکیل می شود: در روش تحقیق آماری، داده های دریافت شده سطح فشار 500 هکتوپاسکال در طی دوره آماری 2018-1948 و داده های بارش ماهانه 84 ایستگاه سینوپتیک هواشناسی، دریافت و تحلیل شد. در گام بعد نتایج آماری به دست آمده از سیستم پرارتفاع، براساس مفاهیم هشت گانه تعادل، آستانه ها یا فرین، مخاطرات و بلایای محیطی ارزیابی شد و در نهایت شیوه مدیریتی مخاطرات خشکسالی بررسی شد. نتایج نشان داد که در طی دوره زمانی پژوهش، بیرونی ترین پربند تاثیرگذار بر ایران به عنوان معرف گسترش حد شمالی پرارتفاع جنب حاره، از چندین سطح تعادل به ویژه تعادل ایستا، یکنواخت لحظه ای، دینامیک و فراپایدار پیروی کرده و در برخی سال ها با اثر آستانه ای یا فرین مواجه شده است. این فرین ها می تواند بیانگر تهدیدی مبنی بر شروع مخاطرات محیطی (خشکسالی های شدید و بسیار شدید) باشد که در صورت رفتارشناسی آن و به کارگیری شیوه های مدیریت فعال می توان آسیب های احتمالی (بر محیط، سلامت و دارایی های انسان) ناشی از مخاطرات و بلایای محیطی را کاهش داد. بنابراین می توان گفت، ترکیب دیدگاه کمی و کیفی می تواند به عنوان روشی کاربردی در عرصه مدیریت محیط و پیش بینی رفتار سیستم ها، تاثیرگذار باشد.