شریعت در قیاس با طریقت در داستان موسی و شبان مثنوی

«شریعت»، «طریقت» و «حقیقت» سه مرحله جداناپذیر از مقامات معنوی و مدارج دینی کمال انسانی است که می توان آن را به پوست، مغز و روغن بادام تشبیه کرد. هر دینی از سه جنبه شریعت، طریقت و حقیقت تشکیل می شود و شریعت ناظر به احکام و آداب ظاهری دین، طریقت ناظر به معنا و آداب قلبی و حقیقت همان مطلوب و مقصود اصلی هر دینی است؛ از این منظر، تمام ادیان دارای مقام طریقتی هستند که در تاریخ اسلام این طریقت به عنوان «تصوف» نامیده شده است. منتهی نکته ای که در این جا وجود دارد این است که اسلام از آن جهت که جامعیت دارد، هم شریعت و هم طریقت در این دین حضوری متعادل و متساوی دارند اما در ادیان دیگر معمولا یکی بر دیگری غلبه داشته است؛ مثلا در مسیحیت طریقت غالب است و در دین یهود شریعت غالب شده است؛ این است که دین یهود به شریعت مداری و دین مسیح به طریقت مداری مشهور است. اما حقیقت فراتر از ظاهر همه ادیان است و شریعت و طریقت راه های رسیدن به آن محسوب می شود. از این روست که در قرآن کریم واژه دین به صورت جمع به کار نرفته و همه جا سخن از دین است نه ادیان. قصه «موسی و شبان» مثنوی یکی از شاهکارهای مولوی از این جنبه به دور نیست و نگارنده در این مقاله این قصه را از دو منظر «شریعت»، «طریقت» و «حقیقت» و «تشبیه» و «تنزیه» نگریسته است. سپس با توجه به توضیحات مذکور، این اشارات را در خود ابیات قصه شرح می دهد.