بررسی نقش دست برتری در اثرات ناشی از صدای با فرکانس پایین بر عملکردهای شناختی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی همدان

صدا یکی از موثرترین عوامل برون زاد تاثیر گذار بر مکانیزم های پردازشی مغز انسان است که نقش عمده ای در بروز خطاهای انسانی و حوادث شغلی دارند. صدای کم فرکانس از مهم ترین منابع مولد صدا در محیط است و  حتی در ترازهای پایین آزاردهنده بوده و عملکرد شناختی افراد را تحت تاثیر قرار می دهد. برخی از تفاوت های فردی مانند دست برتری، برون گرایی، روان رنجور خویی و حساسیت به صدا می توانند تاثیر صدا بر عملکردهای شناختی را کاهش یا افزایش دهند. هدف این تحقیق بررسی اثر دست برتری بر عملکردهای شناختی در حضور صدای با فرکانس پایین می باشد.

پژوهش حاضر از نوع مداخله ای می باشد. جامعه پژوهش دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی همدان بودند که از میان آن ها تعداد 120 نفر به روش نمونه گیری هدفمند (40 نفر راست دست، 40 نفر دوسو توان و40 نفر چپ دست) انتخاب شدند. کلیه آزمایش ها در دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی همدان و در یک اتاق با شرایط آکوستیکی و فیزیکی کنترل شده در اسفندماه سال 1396 صورت گرفت. برای تعیین دست برتری از پرسشنامه دست برتری چاپمن استفاده شد. با شبیه سازی محیط واقعی هر یک از افراد موردمطالعه درشدت صوت متداول در صنعت (45 و 65 دسی بل) به مدت 40 دقیقه در معرض مواجهه قرار گرفتند. شرایط محیطی در شرایط آسایش حرارتی و معادل با دمای تر گوی سان 18 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 50 درصد بدون وجود جریان هوای مزاحم ثابت نگاه داشته شد. همچنین با استفاده از لامپ های فلورسنت و هالوژن روشنایی 500 لوکس با سطح درخشندگی مطلوب سطوح تامین و در طول انجام تمامی آزمایش ها ثابت نگاه داشته شد. در این مطالعه از صدای ضبط شده سیستم تهویه صنعتی در محیط کار استفاده شد که با استفاده از نرم افزارCool edit Program  در باند فرکانسی مدنظر ویرایش گردید و در حین مواجهه با استفاده از آزمون عملکرد پیوسته دیداری-شنیداری ((IVA PLUS CPT عملکردهای شناختی(زمان واکنش، توجه، تعادل، تمرکز و سرعت پردازش) افراد موردبررسی قرار گرفت. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSSv:20 و آزمون کروسکال والیس و تحلیل واریانس موردبررسی قرار گرفتند.

میانگین سنی افراد 94/23 با انحراف معیار 25/3 بود. توزیع افراد مورد آزمایش ازنظر جنس، فقط مردان بودند و 85 درصد از آن ها را مجردان و بقیه را متاهلین تشکیل می دادند. بیشتر شرکت کنندگان این مطالعه از رشته های علوم بهداشتی و مقطع تحصیلی 80 درصد آن ها نیز کارشناسی بود.   نتایج نشان داد با افزایش تراز صوت از 45 به 65 دسی بل صدا با فرکانس پایین عملکردهای شناختی افراد بهبود پیدا می کند و همجنین بین مولفه های عملکردهای شناختی و دست برتری تفاوت معناداری وجود دارد(05/0p<)، بطوریکه افراد راست دست مولفه های شناختی شنیداری بهتر، و افراد چپ دست مولفه های شناختی دیداری بهتری نسبت به هم داشتند و عملکرد دو سو توان نسبت به دو گروه دیگر در سطح بالاتری قرار دارد (0/05>p).

نتایج این مطالعه نشان می دهد که مواجهه با صدا فرکانس پایین در مولفه های عملکردهای شناختی شرکت کنندگان تاثیرگذار بود و همچنین  بین افزایش تراز صوت و مولفه های عملکردهای شناختی با دست برتری رابطه معناداری وجود دارد. حین مواجهه با صدا افراد دو سو توان مولفه های عملکردهای شناختی بالاتری داشتند. بر این اساس در پست های کاری و وظایف شغلی حساس که نیازمند استفاده از عملکردهای شناختی هستند اثر دست برتری افراد باید مد نظر قرار گیرد.