بررسی ساختار و قدمت دروازه اصلی/ ورودی اول در مجموعه ی ارگ بم

مجموعه ارگ که در شمال شرق شهر بم قرار دارد، یکی از معدود مجموعه های تاریخی است که سیمایی از یک شهر سنتی ایرانی را به خوبی نمایش می دهد. علی رغم انجام پژوهش هایی در ارتباط با ساختار شهرسازی آن، درباره ی برخی از عناصر معماری به ویژه ساختار، زمان شکل گیری و روند تکوین ورودی اول پرسش هایی وجود دارند که بی پاسخ مانده اند. در پژوهش پیش رو که از نوع تحقیقات تحلیلی- تاریخی است، تلاش شده به آن ها پاسخ درخور داده شود. برآیند پژوهش نشان می دهد که ساختار ورودی دارای سه پوسته است؛ لایه ی نخست شامل دو برج مکعب است و در دوره ی سلوکی یا اوایل دوره ی اشکانی ساخته شد. در دوره ی سلجوقی/ اتابکان کرمان و احتمالا در دوره ی کوتوالی «سابق الدین علی» (580-563 هجری) ضمن الحاق لایه ای به بدنه مکعب برج ها، پوسته ای دیگر با دو برج استوانه ای در کنار آن ها برپا شد. آخرین مرحله الحاقات در دوره ی ایلخانی/آل مظفر و به احتمال زیاد در زمان عامل سلطان ابوسعید بهادر در بم، «اخی شجاع الدین» (744-716 هجری)، به انجام رسیدند؛ در این مرحله غیر از برج های استوانه ای، بارویی با محور شمالی- جنوبی ایجاد و یک «هشتی» نیز به ورودی الحاق شد. هم زمان و در کنار درگاه ورودی جدید دو برج استوانه ای با اندازه ای نسبتا کوچک نیز ساخته شدند. پوسته ی جدید در دوره ی تیموری دست کم دو مرحله مرمت شد.