شناسایی پیشران ها، عدم قطعیت ها و سناریوهای آینده محیط زیست ایران

کلان روندهای جهانی از یک سو و روندها و مولفه های داخلی از سوی دیگر، آینده محیط زیست ایران را در هاله ای از ابهام همراه با نگرانی قرار داده است. در محیطی پیچیده و غیرقابل پیش بینی، می توان با بهره گیری از تفکر سناریویی (مبتنی بر شناسایی و بازشکافی پیشران ها و عدم قطعیت های سازنده آینده) تصاویری ملموس و قابل درک از آینده های قابل تصور یا محتمل در قالب سناریوهایی چندگانه ارایه داد. هدف از این پژوهش، توصیف داستان ها و ترسیم تصاویری از آینده محیط زیست ایران در قالب سناریوهای سازگار و محتمل است.

روش مورد استفاده در این پژوهش برنامه ریزی مبتنی بر سناریو است که در هشت گام طراحی و پیاده شده است. روش گردآوری داده در این پژوهش کیفی و با استفاده از مصاحبه، پنل خبرگی و پیمایش دلفی است. همچنین، از نرم افزارهای میک مک و سناریو ویزارد برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است.

 یافته های این پژوهش در دو بخش ارایه شده است. بخش اول شامل شناسایی و دسته بندی مولفه های کلیدی، پیشران ها و عدم قطعیت های مرتبط است. پنج پیشران "جمعیت"، "گرمایش جهانی"، "گفتمان زیست محیطی"، "مدیریت فرایند توسعه" و "فناوری ها" در این بخش تعیین شده و روابط اثرگذاری و اثرپذیری میان مولفه ها تحلیل شده است. بخش دوم به شناسایی و توصیف سناریوهای محتمل و سازگار براساس پیشران ها و عدم قطعیت های ذیربط، پرداخته است.

 مبتنی بر یافته های پژوهش، پنج سناریوی محتمل و سازگار شامل الف) راز بقا، ب) مدیریت علیه زمین، پ) مهاجرت اقلیمی، ت) بازگشت درناها و ث) فناوری علیه زمین، تبیین و مقایسه شده اند. آشنایی با روایت هر کدام از این سناریوها و مقایسه مطلوبیت آنها، کنشگران و تصمیم گیران را قادر می سازد تا فرایند ساخته شدن آینده را تحت تاثیر قرار دهند. بر این اساس، توسعه فناوری های سازگار با محیط زیست و نیز مدیریت سازگار با محیط زیست، مبنایی برای طراحی اقدامات آینده در این عرصه است.