بررسی دگرسانی دیاژنتیک و گرمابی در توالی آتشفشانی مومن آباد (شمال خاور سربیشه، بیرجند) و نقش آن در کانی زایی غیرفلزی

منطقه مومن آباد در جنوب خاوری بیرجند و شمال خاوری سربیشه، در زون زمین درز سیستان قرار دارد . بر اساس مطالعات صحرایی، سنگ نگاری، زمین شیمیایی و پراش پرتو ایکس در دو توالی آتشفشانی است به بررسی شرایط دگرسانی در منطقه پرداخته شده است. بر این اساس بنتونیت ها از نوع سدیمی-کلسیمی و ناهمگن می باشند. یافته های کانی شناسی نشان می دهد که کانی های اسمکتیت، کریستوبالیت و کوارتز، فلدسپارهای قلیایی (آلبیت و آنورتیت و سانیدین)، ژیپس، کلسیت، هماتیت، هولاندیت، کلینوپتیولیت،کایولینیت، ایلیت، و هالیت از پاراژنزهای بنتونیت ها هستند. در توالی اول، آثار دگرسانی رسی و اکسید آهن و در توالی دوم، آثار دگرسانی رسی، کربناتی، کلریتی، کلسیتی، آلبیتی، سیلیسی شدن و اکسید آهن دیده می شود. واحدهای دگرسان شده مربوط به توالی دوم، در چهار لایه شامل پرلیت های ریولیتی رگه ای، توده ای، عدسی شکل و بنتونیت های سفید و سبزرنگ و میانبارهایی از داسیت و ریوداسیت با آثار دگرسانی تبلور شیشه آتشفشانی و تبدیل پرلیت به بنتونیت، رسی شدن شدید و سیلیسی شدن می باشد. ترکیبات و بافت های گدازه ای-آذرآواری و تبلور شیشه آتشفشانی و دگرسانی پرلیت به بنتونیت در نتیجه دگرسانی دیاژنتیک است. رسی شدن شیشه، تبلور فلدسپارها در واحدهای آتشفشانی، دگرسان شدن پلاژیوکلاز به آلبیت+ سریسیت، بیوتیت به کلریت، خمیره سنگ به کوارتز، کلسیت، زیولیت و کلریت در پرلیت ها، رگه های اکسید آهن و واحدهای قرمز رنگ و تغییر رنگ بنتونیت ها در منطقه مرتبط به دگرسانی گرمابی و حضور سیالات و محلول های غنی از آهن و منیزیم است.