ارزیابی لاین های حاصل از تلاقی بین گونه ای در دو زمینه ژنتیکی متفاوت در جو تحت رژیم های مختلف آبی

اهلی سازی و انتخاب طی دوران تکاملی، سطح تنوع ژنتیکی را در جو کاهش داده است. تلاقی های بین گونه ای یکی از ارزشمندترین روش ها برای بازگرداندن بخشی از تنوع از دست رفته است. این مطالعه با هدف بررسی تنوع ژنتیکی و غربالگری لاین های مطلوب برای تحمل به کم آبی در نسل F3 حاصل از تلاقی یک رقم زراعی (ریحان 03) با دو نمونه جو وحشی اسپانتانیوم (HSP45 و HSP21) انجام شد. بدین منظور 162 لاین (81 لاین از هر تلاقی) در سه محیط عدم تنش، تنش کم آبی متوسط و تنش کم آبی شدید برای عملکرد، صفات فنولوژیک و مورفولوژیک ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که در هر دو جمعیت بیشترین و کمترین میزان تنوع به ترتیب مربوط به تعداد دانه در سنبله و روز تا رسیدگی فیزیولوژیک بود. نتایج مقایسه دو جمعیت نشان داد که در محیط تنش متوسط نتاج حاصل از تلاقی جو اهلی با جو وحشی HSP45 میانگین صفات ارتفاع بوته و وزن صد دانه کمتر از جمعیت HSP21 بود و در بقیه صفات تفاوتی نداشت. در محیط تنش شدید نتاج حاصل از تلاقی رقم ریحان 03 با جو وحشی HSP45 میانگین صفات طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه افزایش معنی داری و برای صفت وزن صد دانه کاهش معنی دار نسبت به جمعیت دیگر داشت. نتایج ضرایب همبستگی در نتاج حاصل از تلاقی با هر دو والد HSP21 و HSP45 در تنش متوسط و تنش شدید مشخص کرد که بین عملکرد دانه و صفات ارتفاع بوته، عملکرد بیولوژیک، شاخص تحمل به کم آبی (STI) و شاخص پایداری عملکرد (YSI) همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد. بیشترین عملکرد دانه در نتاج حاصل از تلاقی جو اهلی با والد وحشی HSP21 در شرایط عدم تنش و تنش کم آبی متوسط به ژنوتیپ 584 و در تنش کم آبی شدید به ژنوتیپ 592 و بیشترین عملکرد دانه در نتاج حاصل از تلاقی جو اهلی با والد وحشی HSP45 در سه محیط رطوبتی به ترتیب در ژنوتیپ های 689، 671 و 715 بود. با بهره گیری از ترسیم نمودار بای پلات و غربالگری ژنوتیپ ها با استفاده از شاخص های تحمل به خشکی، لاین های پرتولید در هر دو محیط عدم تنش و کم آبی برای استفاده در مطالعات بعدی شناسایی شدند.