بحرانهای جهانی و آینده نظم و نظام بین المللی؛ بیماریهای واگیردار با تاکید بر کرونا

امروزه با توجه به پیچیدگی و درهم تنیدگی ارتباطات جهانی و مسئله وابستگی متقابل، تهدیدات امنیتی نرم برخاسته از مسایل جهانی ازجمله بیماری های همه گیر می توانند امنیت جامعه جهانی را مشترکا مورد تهدید قرار دهند. این تهدیدات در پایین ترین سطوح، متوجه جان انسان ها، شهروندان کشورهای مختلف و امنیت دولت ها هستند و در بالاترین سطوح، تجارت و اقتصاد بین المللی را نیز به طور جدی تهدید خواهند کرد و هزینه ها و خسارات زیادی را به دنبال خواهند داشت. دولت ها مختارند در برخورد با مسئله ای جهانی همچون بیماری های همه گیر که می توانند تهدیدی را متوجه امنیت ملی کشورشان کنند، خود راسا و یا اینکه مشترکا با دیگر اعضای جامعه جهانی و سازمان های بین المللی ازجمله سازمان بهداشت جهانی برای مهار این بیماری ها و مقابله با آنها اقدام کنند. به وجود آمدن تهدید امنیتی نرم در قالب بیماری مهلک مسری، آن هم در مقیاس مکانی بسیار اثرگذار یعنی کشور چین می تواند تهدیداتی جدی را متوجه امنیت بین المللی، در ابعاد اقتصادی و تجاری کند. این گزاره معلول مسئله ای است که آن را روند جهانی شدن اقتصاد و ارتباطات می نامند؛ روندی که در آن همگرایی ها، همبستگی ها و وابستگی ها در ابعاد اقتصادی و ارتباطاتی میان کشورها تشدید شده است. در این روند، اگر تهدیدی چه در قالب سخت افزاری و چه در قالب نرم افزاری آن، متوجه امنیت بین المللی شود، دولت ها و به خصوص قدرت های بزرگ تصمیم خواهند گرفت که چگونه با آن مقابله کنند. اما علاوه بر مسئله مکان مندی بحران کرونا،، باید مسئله زمان مندی این بحران را نیز تبیین کرد؛ زمانه ای که در آن شاهد صف بندی طرفداران نگرش بدبینانه در مقابل نگرش خوش بینانه درقبال مسئله همکاری میان قدرت های بزرگ هستیم. این همکاری از دریچه نگرش خوش بینانه می تواند معطوف به همکاری های منطقه ای ازجمله میان چین و آسه آن برای ایجاد و تقویت رژیم های بین المللی به منظور مهار تهدیدات امنیتی باشد. در طرف مقابل نیز نگرش بدبینانه ای وجود دارد که بیان می دارد باید در مقابل روندهای مرتبط با جهانی شدن اقتصاد و ارتباطات از طریق بسته شدن مرزها و نگاه به داخل در امان ماند. این رویکرد حداکثر توان خود را با توجه به پشتوانه قدرتی که در ابعاد مختلف داراست خواهد گذاشت تا به صورتی توامان بر دیگر کشورها و نهادها و رژیم های بین المللی با ابزارهای مختلف فشارهای ساختاری وارد آورد و آنها را ضعیف کند. حاصل و برآیند تقابل میان نیروهای واگرا و همگرا در سطح نظام جهانی را می توان به وضوح در روابط تجاری و اقتصادی ایران و چین با توجه به تاثیر متغیر آمریکا و راهبرد فشار حداکثری آن با استفاده از تحریم های یکجانبه آن علیه تهران مشاهده کرد. برآورد اینکه بروز بحران ویروس کووید-19 چه آثاری بر روند موردنظر خواهد داشت زود است ؛ اما به نظر می رسد با توجه به روابط تجاری ایران و چین در شرایط فشار حداکثری بروز و ظهور ویروس کووید-19 در داخل کشور صدماتی را به بخش های مختلف تجاری و اقتصادی وارد خواهد کرد. شیوع یک ویروس مهلک و مسری در داخل ایران فارغ از اینکه می تواند در وهله اول، جان انسان ها و در وهله دوم، فعالیت های اقتصادی و تجاری را تهدید کند، واکنش بقیه همسایگان ایران در محیط پیرامونی را به دنبال خواهد داشت که باید بنا به شرایط محیطی و منطقه ای آن را رصد و بر اساس آن پاسخ متناسبی را اتخاذ کرد.