اثر محلول پاشی ملاتونین و ویتامین های گروه ب بر شاخص های رشدی، پیری برگ و اجزای عملکرد سویا

سویا به عنوان منبع مهم پروتئین و روغن غذای انسان و پروتئین خوراک دام مطرح می باشد. بخش مهمی از دوره‏ی رشد این گیاه در تابستان قرار دارد که به طور معمول با مجموعه ای از تنش ها مانند گرما، خشکی و حتی شوری روبرو خواهد بود که آثار منفی بر رشد و عملکرد این گیاهان می گذارد. احتمالا می توان با کاربرد خارجی ترکیباتی موجب کاهش اثرات منفی تنش های وارده به گیاه شد و افزایش عملکرد و کیفیت محصول را نتیجه گرفت. با توجه به خواص مثبت ضد تنشی ویتامین های گروه B و ملاتونین این گونه درک می شود که شاید بتوان با اعمال این مواد روی گیاه زراعی سویا به صورت محلول پاشی آثار مثبتی از افزایش رشد و عملکرد ناشی از بهبود فرآیندهای فیزیولوژیک به ویژه در شرایط تابستان به دست آورد. ازاین رو در این پژوهش به بررسی این موضوع و نحوه اثر این مواد بر گیاه سویاروی رقم DPX از منظر زراعی، فیزیولوژیک و کیفی در مزرعه پژوهشی دانشگاه صنعتی شاهرود به اجرا درآمد.

تیمارهای آزمایش شامل 3 سطح محلول پاشی ملاتونین (صفر، 1/0 و 2/0 میلی مولار) و 6 سطح محلول پاشی با ویتامین های گروه B (شاهد، تیامین (ب1)، ریبوفلاوین (ب2)، نیاسین (ب3)، اسید پانتوتنیک (ب5) و پیریدوکسین (ب6) هرکدام با غلظت 100 میلی گرم در لیتر) بودند که در قالب یک آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1396 سازماندهی شدند.

اثرمتقابل ملاتونین و ویتامین ب بر سطح برگ، ارتفاع ساقه، قطر ساقه، تعداد دانه در غلاف، وزن هزاردانه ، عملکرد، عملکرد روغن و پروتئین دانه، وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه و کاهش تخریب کلروفیل برگ معنی دار بود. بیشترین اثر بر صفات مورد بررسی مربوط به ترکیب تیماری 2/0 میلی مولار ملاتونین و اسیدپانتوتنیک بود. محلول پاشی این دو ماده موجب کاهش روند تخریب کلروفیل برگ و افزایش حدودا 2 برابری باقیمانده کلروفیل نسبت به شاهد گردید. ترکیب تیماری اسیدپانتوتنیک و ملاتونین عملکرد روغن را 5 برابر نسبت به تیمار شاهد افزایش داد. در دو سطح صفر و 1/0 میلی مولار ملاتونین اختلاف زیادی بین ویتامین های ب از لحاظ تاثیرگذاری بر این صفت وجود نداشت و اثرگذاری سطح 2/0 میلی مولار ملاتونین بیشتر بود. بین سطوح مختلف ویتامین های ب نیز اختلاف معنی داری از لحاظ شاخص سطح برگ مشاهده گردید. در این بین اسیدپانتوتنیک و پیریدوکسین موثرتر از بقیه بودند. کمترین مقدار عملکرد روغن دانه در تیمار عدم محلول پاشی با میانگین حدود 21 گرم در مترمربع به دست آمد که اختلاف معنی داری با تمام ترکیبات تیماری آزمایش داشت. استفاده از ویتامین های ب همراه با غلظت 2/0 میلی مولار از ملاتونین بالاترین مقادیر عملکرد روغن را نشان داد که بیشترین مقدار آن نسبت به سایر تیمارها مربوط به ترکیب تیماری اسیدپانتوتنیک و غلظت بالای ملاتونین با میانگین حدود 106 گرم در مترمربع بود.

به طورکلی، می توان بیان نمود که استفاده از ملاتونین به همراه ویتامین های ب می تواند سبب القای تحمل درگیاه شود. بنابراین می توان جهت افزایش شاخص های رشدی و اجزای عملکرد سویا استفاده از ملاتونین و ویتامین ب را پیشنهاد داد.