مبانی کلامی فقهی خواجه نصیرالدین طوسی در تعامل با حکومت عباسیان

هدف این تحقیق بررسی چگونگی و دلایل مواجهه خواجه نصیرالدین طوسی با عباسیان و نیز ریشه یابی اندیشه و رفتار سیاسی خواجه براساس آثار ایشان در مبانی کلامی و فقهی قابل استخراج است. اهمیت تحقیق در آن است که در راستای فهم مبانی و اصول اندیشه شیعی، به تبیین مبانی خواجه به عنوان یکی از اندیشمندان مسلمان شیعی در تعامل با حکومت عباسیان می پردازد. وی با فهم دقیق و اصولی از آموزه های وحیانی و معارف اهل بیت (ع) و تجارب پیشین شیعه، قواعد مهمی را در حوزه اندیشه سیاسی استنباط کرد که پیامد آن مواجهه صحیح با واقعیت های معاصر و زمینه سازی برای ظهور و بروز تفکر شیعی در حوزه اندیشه اجتماعی و سیاسی بود. روش پژوهش از نوع مطالعه کلامی و تاریخی بوده و نتایج نشان داد، مبانی نظری خواجه طوسی برگرفته از اصول اعتقادی شیعه، توحید و امامت است. وی حکومت را لازمه زندگی بشر می داند، چرا که انسان فطرتا اجتماعی است. حاکمیت را تنها حق خداوند و افراد ماذون از جانب خدا می داند. وی براساس حسن و قبح عقلی، حکومتی را مطلوب و ذاتا دارای مشروعیت می داند که حاکم آن امام معصوم و منصوب از جانب خدا باشد، یا امام فرد یا افرادی را به عنوان نایب خاص یا عام خود بر این امر مهم معرفی کرده باشد. لذا، حکومت عباسیان غاصب خلافت است. خواجه براساس مبانی فکری خود که برگرفته از آیات و روایات امامان معصوم (ع) است و براساس منافع مسلمانان، خاصه تشیع، با بهره گیری از قواعدی مانند تقیه، عدالت، امامت و... با حکومت عباسیان تعامل داشت.