دوگانه انگاری از نظر دکارت و مولوی

این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی دوگانه انگاری (دوآلیست) را از دیدگاه دکارت و مولوی با تمرکز بردوگانه نفس و بدن، از منظر هستی شناسی و معرفت شناسی و تعامل آن دو بررسی و مقایسه می کند. دکارت در هستی به دو جوهر نفس (جوهر اندیشنده) و بدن (جوهر ممتد یا مادی) و در راس آن ها به خداوند معتقد است و آن ها را متمایز و جدا از یکدیگر می داند. به اعتقاد او دو جوهر نفس و بدن، نه تنها به لحاظ مفهوم و در عالم ذهن (معرفت شناسی) از هم متمایزند، بلکه در عالم خارج هم (هستی شناسی) متمایزند. همچنین روش نظریه پردازی آن ها با هم مقایسه می شود. هدف از این پژوهش، این است که بتوانیم این فرضیه را موجه کنیم که مولوی در معرفت شناسی، دوآلیست و در هستی شناسی، وحدت گراست؛ ولی دکارت در معرفت شناسی و هستی شناسی، دوآلیست است. همچنین دکارت باتوجه به روش مختارش در نظریه پردازی که فیلسوفانه است و باید انسجام درونی، وضوح و تمایز داشته باشد، نتوانست تبیین قانع کننده ای از تعامل نفس و بدن و اتحاد جوهری آن ها که از مشکلات تاریخی نظریه دوگانه انگاری است، ارایه دهد. ولی درنهایت، فکرنکردن در این باره را بهتر از فکرکردن دانست؛ اما مولوی باتوجه به روش مختارش که مومنانه، دیندارانه و بیان تجربیات درونی و عرفانی خود است و هدفش رسیدن به حیرت است نه وضوح، هیچ مشکلی در تبیین دیدگاه هایش پیش نمی آید. مولانا و دکارت بر شهود عقلانی تکیه دارند و ادراک حسی را قابل اعتماد نمی دانند.