بررسی حضور طبیعت در آثار شاخص معماری دوره پهلوی اول بر اساس روش تبارشناسی فوکو

معماری متنی فرهنگی و مکانی برای بازتاب اعتقادات، اندیشه ها و باورهای فردی و اجتماعی است و در دوره های مختلف تاریخ مفاهیم متنوع و کارایی را از طریق صورت، عملکرد و محتوا به تصویر کشیده است. یکی از این مفاهیم، طبیعت است که در تمام ابعاد زندگی انسان ها به انحای مختلف حضور داشته است؛ این حضور تابع مولفه هایی است که بر اساس اندیشه های فوکو، گفتمان ها خالق آن ها هستند؛ گفتمان هایی که محصول قدرت جامعه و حاوی گزاره هایی می باشند که تمامی ساختارهای جامعه را تحت تاثیر قرار می دهند. دوره پهلوی اول در ایران، دوره گذر از سنت به مدرنیته است؛ در این بازه، تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی داخلی و برون مرزی منجر به وقوع دگرگونی هایی در ساختار جامعه گردید. بی تردید این تغییرات، حضور طبیعت و مفاهیم برگرفته از آن را با دانش و بینشی جدید تفسیر نمود.

 این پژوهش در تلاش است تا به دو سوال اصلی پاسخ دهد: 1- حضور طبیعت در معماری دوره پهلوی اول بر اساس نگاه تبارشناسانه فوکو، وابسته به چه مفاهیمی است؟ 2- این مفاهیم چگونه و تحت تاثیر چه عواملی در کاربری های متنوع این دوره تجلی یافتند؟

 هدف اصلی در این پژوهش شناسایی گفتمان ها و نقش آن ها در معنابخشی به نحوه حضور طبیعت در آثار شاخص معماری دوره پهلوی اول است.

روش تحقیق تبارشناسی فوکویی و تکنیک تحلیل داده ها، تحلیل گفتمان است.

 نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهند که حضور طبیعت و مفاهیم برگرفته از آن در معماری دوره پهلوی اول دارای یک هویت ثابت دایمی و از پیش تعیین شده و متاثر از سیر تکامل تاریخی نیست؛ بلکه متاثر از حضور گفتمان هایی است که در هر دوره و بر اساس ویژگی های حاکم بر جامعه شکل گرفته اند و عامل قدرت در شکل گیری هویت آن ها نقش به سزایی داشته است؛ علاوه بر آن، گذر زمان، نه تنها عامل تکامل و پیوستگی حضور طبیعت در معماری ایران نبوده، بلکه خالق گسست هایی بوده است که می توانند مقدمه ای برای خلق صورت جدیدی از سلطه و کشف حقیقت و دانشی بدیع در معماری باشند.