جستاری پیرامون آرخه، هوله و ماده (سرنوشت ماده در گذر زمان، از فلسفه یونان تا فلسفه اسلامی)

سوال از «آرخه» و اصل نخستین عالم، جزء نخستین پرسشهای فلاسفه یونان در تاریخ فلسفه می باشد و هریک نیز پاسخی به آن داده اند. ارسطو آن را «هوله» نامیده است. در دوره نهضت ترجمه آثار یونانی به عربی، برخی مترجمان آرخه را به «ماده المواد» و هوله را به «ماده» ترجمه کرده اند که این واژه گزینی غلط موجب سوء برداشت و اشکالات فلسفی فراوانی گردید. از ابتدا در بین اندیشمندان مسلمان، تقسیم موجود به جسمانی و مجرد مطرح بوده است. اما پس از این واژه گزینی، اصطلاح «مادی» جایگزین «جسمانی» شد؛ درحالی که مفهوم «هیولی» (مفهومی که توسط ارسطو ارایه شد) را نیز در دل خود داشت و عموم فلاسفه نیز ناخواسته به جای جسمانی، مادی را به کار می بردند؛ حتی حکمایی که اساسا هیولی (یعنی همان ماده) را قبول نداشتند. در این مقاله کوشش شده تا با تحلیل معناشناسی مصطلحات فلسفی این بحث بدون ورود به هر گونه نزاع لفظی که اساسا دور از شان مباحث حکمی ست ، پیامدهای فلسفی این واژه گزینی (از قبیل انحصار قوه در جسمانیات و نفی حرکت و زمان در مجردات) را تبیین نماید و در پایان، تعریف مورد قبولی را از موجود مادی و مجرد ارایه دهد