بررسی و مطالعه بناهای قاجاری و اوایل پهلوی شهرستان دره شهر مطالعه موردی : قلعه «پوراشرف»، «قلعه میرغلام هاشمی» و «قلعه جهانگیرآباد»

بناهای بجای مانده از اواخر دوران قاجاریه و اوایل پهلوی شهرستان دره شهر، ازجمله شواهدی است که می توان با استناد به آن ها، تحولات نظامی، اجتماعی و اقتصادی آن دوران را درک کرد. اهداف اصلی این پژوهش، ابتدا توصیف ساختار معماری هریک از این آثار و سپس بررسی علل ساخت و درنهایت مطالعه الگوی پراکنش آن ها در این شهرستان است. بر این اساس پرسش های اصلی پژوهش عبارت اند از:1. پلان بناهای موردمطالعه از چه الگویی پیروی می کند؟ 2. براساس مطالعات تاریخی، دلایل ساخت این گونه بناها در شهرستان دره شهر چه بوده است؟ 3. الگوی پراکنش آن ها از چه عواملی پیروی کرده است؟ نتایج مطالعات به عمل آمده نشان می دهد، بناهای قاجاریه و اوایل پهلوی شهرستان دره شهر عبارت اند از قلعه پوراشرف از اواخر دوره قاجاریه و با تاریخ ساخت یا تعمیر و مرمت 1335 ھ.ق، خانه پهلوی میرغلام هاشمی و خانه پهلوی جهانگیرآباد که بر اساس منابع تاریخی این بنا نیز متعلق به همسر دوم میرغلام هاشمی بوده است. علل ساخت این گونه بناها در شهرستان دره شهر، ابتدا درگیرهای نظامی قشون دولت مرکزی به فرماندهی صیدمحمدخان پوراشرف با شورشیان منطقه بوده است. سپس با سرکوب این شورش ها و حاکم شدن میرغلام هاشمی، قلعه پوراشرف و سایر بناهای نوبنیاد کارکردهای دیگری یافته و محلی برای جمع آوری مالیات و رسیدگی به امور اجتماعی و اقتصادی منطقه شدند؛ بنابراین وضع مالیات بر تولیدات کشاورزی را می توان  یکی از دلایل مهم و اصلی مکان گزینی این بناها در مناطق خوش آب و هوا و حاصلخیزی چون شیخ مکان، هاشم آباد و جهانگیرآباد دانست. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و براساس مطالعات میدانی و کتابخانه ای به سرانجام رسیده است.