پایش تغییرات رطوبت خاک در تالاب هورالعظیم و ارتباط آن با طوفان های گرد و غبار در جنوب غرب ایران

رطوبت خاک نقش مهمی در تبادل ماده و انرژی میان سطح زمین و جو دارد. کمبود یا فقدان رطوبت خاک، به عنوان یکی از عوامل شتاب دهنده به ایجاد و گسترش کانون های گرد و غبار شناخته می شود. تالاب هورالعظیم در جنوب غرب ایران، در دهه های اخیر به دلایل مختلف با تنش های آبی مواجه بوده است. هدف از این بررسی، پایش تغییرات زمانی-مکانی رطوبت خاک در تالاب هورالعظیم و ارتباط آن با فراوانی رخداد طوفان های گرد و غبار در جنوب غرب ایران می باشد. برای این منظور، پایش تغییرات زمانی- مکانی رطوبت خاک برپایه اطلاعات سنجش از دور بررسی گردیده است. تصاویر 8 روزه از سنجنده مادیس ماهواره اکوا در دوره 15 ساله (2017-2003) اساس این بررسی را شکل می دهد. در سوی دیگر، فراوانی سالانه رخدادهای گرد و غبار در جنوب غرب ایران در دوره 2017-1987 جهت بررسی پاسخ شرایط جوی به تغییرات محیطی تالاب مورد ارزیابی قرار گرفته است. نمایه های سنجش از دور شامل دمای رویه زمین (LST)، شاخص پوشش گیاهی تعدیل کننده اثر خاک (SAVI) و شاخص رطوبت خاک عمودی (PSMI) می باشند. نتایج این بررسی، بیانگر روند افزایشی دامنه شاخص های دور سنجی می باشد. دامنه شاخص پوشش گیاهی، رو به ارزش های بیشتر می رود که به مفهوم کاهش تراکم پوشش گیاهی می باشد. ارزش های شاخص رطوبت خاک عمودی نیز روند افزایشی دارد که بیانگر کاهش رطوبت خاک می باشد. آزمون های آماری نشان داد که فراوانی طوفان های گرد و غبار در ایستگاه های بستان و صفی آباد دزفول در سطح معنی داری 0/01 و سایر ایستگاه ها در سطح معنی داری 0/05 روندهای افزایشی داشته اند. همچنین مقادیر بتا نشان داد که هرساله حدود یک روز به تعداد روزهای گرد و غبار در ایستگاه های صفی آباد و بستان افزوده شده است. بنابراین کاهش رطوبت خاک و کاهش تراکم پوشش گیاهی منجر به افزایش دمای رویه زمین شده که این تغییرات شرایط محیطی تالاب هورالعظیم بر فراوانی رخداد طوفان های گرد و غبار اثر می گذارند.