چالش ها و راه‏کارهای اصلاحی حکمرانی آب زیرزمینی در دشت یزد-اردکان با استفاده از مدل DPSIR

در پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد مشارکتی، چالش‏های حکمرانی از دیدگاه کارکنان تاثیرگذار و تاثیرپذیر در دشت یزد-اردکان ارزیابی شده است. با توجه به پیوند آب، غذا، انرژی و در نظر گرفتن وابستگی‏های بین این سه بخش، در گام نخست کارکنان کلیدی در سه بخش آب، غذا و انرژی با روش آنالیز شبکه اجتماعی (SNA) شناسایی شدند. در گام بعدی، با توجه به دیدگاه کارکنان، عواملی که در هر بخش آب، غذا و انرژی به اضافه برداشت منابع آب زیرزمینی منجر شد، به عنوان چالش‏های حکمرانی مشخص شدند. در ادامه، برای ارزیابی چالش‏های حکمرانی تعیین شده با مشارکت کارکنان از چارچوب مدل مفهومی نیروی محرکه-فشار-حالت-اثر-پاسخ (DPSIR) استفاده شد. در نهایت، قوانین و زیرساخت‏های بخش آب، غذا و انرژی ارزیابی شد. نتایج نشان داد در بخش آب، غذا و انرژی به‏ترتیب 11، 8 و 2 چالش شناسایی شده که به فشار به منابع آب زیرزمینی منجر شده است. برای 21 چالش شناسایی شده 28 راه‏کار اصلاح حکمرانی آب زیرزمینی ارایه شد که 11 راه‏کار به بخش آب، 15 راه‏کار به بخش غذا و 2 راه‏کار به بخش انرژی مربوط است. از مهم‏ترین راه‏کارهای شناسایی شده در بخش آب می‏توان به اصلاح ساختارهای قانونی به منظور انسداد تمامی چاه‏های غیرمجاز، ایجاد بازار رسمی آب، توانمندسازی کارکنان، در بخش غذا به همگرایی معیارهای ارزیابی سازمان‏های متولی آب و غذا، برنامه‏های مدون کشت، مهار بازار غذا و در بخش انرژی به قیمت‏گذاری منابع آب و انرژی اشاره کرد. نتایج پژوهش حاضر، می‏تواند برنامه‏ریزان و سیاست‏گذاران را در اصلاح قوانین و زیرساخت‏ها به منظور اصلاح حکمرانی آب زیرزمینی و بهبود وضعیت آبخوان‏ها یاری دهد.