تدوین و اعتبار یابی الگوی تاب آوری خانواده مبتنی بر آموزه های قرآنی

مفاهیم علوم انسانی از جمله تاب آوری کاملا  وابسته به فرهنگ است و فرهنگ اسلامی به ویژه آموزه های قرآنی و سیره اهل بیت (ع) گنجینه ی بی بدیل و گوهرباری از مفاهیم نظری، مهارت ها و دستورالعمل های عملی برای ارتقاء تاب آوری فردی، خانوادگی و اجتماعی است. انجام این گونه تحقیقات بین رشته ای از مهمترین وظایف متخصصین علوم انسانی در دانشگاه ها و حوزه های علمیه است.

هدف این پژوهش تدوین و اعتبارسنجی الگوی تاب آوری خانواده مبتنی بر آموزه های قرآنی بود.

روش پژوهش، روش کیفی است که مطالعه کتابخانه ای، مرور متون، مراجعه به آرای متخصصان و علمای حوزه را در بر می گیرد. روش تجزیه تحلیل اطلاعات بر اساس روایی صوری، محتوا (دیدگاه متخصصان مذهبی و روانشناسی) و نظرسنجی صورت گرفت و محتوای الگو از موضوعاتی که بیش از 80 درصد توافق نظر متخصصان علوم دینی و روان شناسی را کسب نموده بودند انتخاب گردید و در الگو مورد استفاده قرار گرفت. بدین ترتیب که در ابتدا با مراجعه به کتب و مقالات علمی مربوط به تاب آوری چارچوب اساسی این مفهوم استخراج شد و محورهای کلیدی تاب آوری در خانواده مشخص شد. در گام دوم ویژگی خانواده تاب آور از قرآن و منابع معتبر اسلام استخراج و محورهای کلیدی تاب آوری با این رویکرد، احصاء گردید. سپس با مراجعه به آراء اساتید روانشناسی که با مفاهیم گام اول آشنایی داشتند و همچنین مراجعه به آراء اساتید حوزوی و قرآنی که با محتوای گام دوم آشنایی و تسلط داشتند، اعتبار صوری و محتوایی این الگو مورد ارزیابی قرار گرفت و در گام سوم میزان توافق ارزیابی های دو گروه صاحب نظر سنجیده و اشتراک گیری شد.

با در نظر گرفتن پیشینه پژوهش و بررسی بیش از 50 تعریف تاب آوری در ادبیات علمی روانشناسی و استخراج 150 کلید واژه و معادل گزینی قرآنی برای آنها و ارایه آن به متخصصین فوق الذکر، در نهایت پنج مولفه اصلی تاب آوری خانواده با رویکرد قرآنی استخراج گردید این پنج مولفه اساسی عبارتند از (1) خودآگاهی، (2) ایمان، (3) تقوا، (4) صبر و (5) امید.شایان ذکر است در ادامه یک پروتکل درمانی- آموزشی بر اساس این 5 مولفه اصلی تدوین گردید که اثر بخشی آن در مقاله دیگری گزارش خواهد شد.

در نتیجه ی این تحقیق و بر اساس پنج مولفه اصلی مبتنی بر آموزه های قرآنی شامل خودآگاهی، ایمان، تقوا، صبر و امید، می توان الگوی تاب آوری خانواده با رویکرد قرآنی را طراحی و اعتبار سنجی نمود.