وحدت هنری در شاهنامه فردوسی براساس فلسفه هنر بندتو کروچه

مسئله انسجام در شاهنامه فردوسی، مسئله اصلی این پژوهش است. در حقیقت، بهره یابی فردوسی از شیوه های بیان اصیل متناسب با ژانر و درونمایه حماسه تا حدی است که گویی تقابل دوگانه شعر اسطوره ساختارگرایان را برهم زده است. این شیوه در یکی از نظریه های وحدت نگر فلسفه هنر مدرن، یعنی فلسفه هنر بندتو کروچه، در مولفه های بنیادینی همچون «این همانی شهود بیان»، «جدایی ناپذیری بیان عاری و آراسته» یا اصل «شیوه بیان اصیل» و نیز در تعریف وی از «هنر» به عنوان «تجلی ماده در صورت» نیز به خوبی نمایان است. بنابراین، پژوهش حاضر با تکیه بر مهم ترین مولفه های نامبرده در فلسفه هنر کروچه، به گونه ای تطبیقی و با رویکردی تحلیلی توصیفی، به تحلیل وحدت هنری در شاهنامه فردوسی پرداخته است و به این نتیجه رسیده که شاهنامه فردوسی، علاوه بر گونه های مختلف انسجام متنی و ساختاری، از انسجامی هنری و زیباشناختی نیز بهره مند است که آن را در قیاس با دیگر حماسه های منظوم پیش و پس از خود، از بیشترین حد سازگاری صورت با معنا (درون مایه) برخوردار کرده است. این سازگاری یا تناسب در شاهنامه، در شیوه های ادبی اغراق، تضاد و نماد (کلان نماد) در حد کلان هنری، به روشنی رخ نموده است.