زمین شیمی عناصر کمیاب در میزبان گالن های موجود در ذخایر فلوئوریت البرز مرکزی، استان مازندران

در سلسله جبال البرز در استان مازندران، رخدادهای متعددی از کانسارهای فلویوریت با سنگ میزبان کربناته حضور دارند که دارای مقادیر فراوانی از گالن و مقادیر ناچیزی از اسفالریت هستند. دستیابی به توانایی معدنی کانسارهای فلویوریت از کانی سازی عناصر کمیاب و کاربردهای ژنزی از اهداف این پژوهش است. بدین منظور، تعداد 26 نمونه خالص گالن از نسل های مختلف زایشی (رگه-رگچه ای و افشان دانه درشت تا دانه ریز) در کانسارهای فلویوریت کمرپشت، پاچی-میانا و اراء پس از آماده سازی، توسط فناوری ICP-MS برای عناصر Sb، As، Ag، Hg، Bi، Cd، Tl، Ga، Se به همراه Cu وZn تجزیه شدند. داده های به دست آمده، نشان داد که گالن به طور نسبی از Sb (حداکثر تاppm 2581 با میانگین حدود ppm620) و Ag (حداکثر تا ppm70 با میانگینppm30) غنی و از دیگر عناصر فقیر هستند و گوناگونی غلظت عناصر کمیاب در گالن های افشان و رگه-رگچه ای روند معناداری نشان نمی دهد. روابط بین عنصری در گالن همبستگی قوی (r≥65/0) بین Sb–Ag و همبستگی متوسط (6/0><r4/0) بین Ag–As، Ag–Cu و Hg–Zn را نشان داد. غلظت بالای Sb و Ag در گالن می تواند مرتبط با حضور کانی های خاص از این عناصر (مانند تتراهیدریت، استفانیت، دیافوریت و تووینیت) به صورت ادخال در گالن میزبان باشد؛ در حالی که بروز غلظت های نه چندان زیاد از عناصر Cd و Hg و ارتباط معنادار آنها با غلظت Zn در گالن (5/0><r2/0) می تواند مربوط به حضور ادخال های اسفالریت و پولهموزیت و همچنین جایگزینی ساده هم بار الکتریکی بین Cd2+ و Pb2+ در گالن بوده باشد. با توجه به حضور فراوان گالن (ده ها هزار تن) در معادن فلویوریت مورد بررسی و غلظت نسبتا بالای Sb و Ag در ساختمان آنها، ارزیابی اقتصادی بازیابی این عناصر از گالن در مقیاس آزمایشگاهی پیشنهاد می شود. ارزیابی غلظت عناصر کمیاب در گالن نشان داد که کانسارهای مورد بررسی شباهت بیشتری به کانسارهای نوع دره می سی سی پی غنی از فلویوریت نسبت به دیگر کانسارهای فلویوریت با سنگ میزبان کربناته نشان می دهند.