کارکرد امنیتی بناهای مذهبی مبتنی بر سنت «بست» در دوره قاجاریه

بست نشینی در آرامگاه ها و بناهای مذهبی در دوره قاجاریه به دلیل ساختار استبدادی نظام سیاسی و شیوه غیرعادلانه و خشن مجازات افراد، سنت معمول و رایجی بود که از افراد عادی تا بزرگان حکومتی و شورشگران و شاهزادگان مغضوب بدان متوسل می شدند. با تسری یافتن سنت بست نشینی به مراکز و تاسیسات دیگری که بعضا به قدرت های بیگانه وابستگی داشتند و نیز ارتباط بست نشینی با برخی از حوادث سیاسی- اجتماعی در کشور، بست از ماهیت دوگانه تامین امنیت جانی افراد تا جنبه ضد امنیت اجتماعی گریز از قانون و عدالت، برخوردار شد. در این مقاله، به روش توصیفی- تحلیلی، عوامل موثر بر گسترش پدیده بست نشینی و نقش اماکن و تاسیسات مذهبی بست در مقوله امنیت در دوره قاجاریه بررسی شده است. یافته پژوهش بیان گر این نکته است که بناها و نهادهای مذهبی با برخورداری از سنت بست، نقش امنیتی حفظ جان ستمدیدگان را در برابر مظالم دستگاه حکومتی قاجار ایفا می کردند؛ اما موجب سوءاستفاده برخی از خاطیان و مجرمان نیز شد که می توان از آن به جنبه ضدامنیتی بست تعبیر کرد.